Tijdvakken

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de levenswijze van jagers-verzamelaars;
• het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen;
• het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat;
• de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur;
• de groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde;
• de confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa;
• de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten. 

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de verspreiding van het christendom in geheel Europa;
• het ontstaan en de verspreiding van de islam;
• de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid;
• het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving;
• de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden;
• het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben;
• de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten;
• het begin van staatsvorming en centralisatie.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• het begin van de Europese overzeese expansie;
• het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling;
• de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid;
• de protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had;
• het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• het streven van vorsten naar absolute macht;
• de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek;
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie;
• de wetenschappelijke revolutie.

Kenmerkend voor dit tijdvak: 

• rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen;
• voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven  (verlicht absolutisme);
• uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme;
• de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving;
• discussies over de ‘sociale kwestie’;
• de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie;
• de opkomst van emancipatiebewegingen;
• voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces;
• de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.

Kenmerkend voor dit tijdvak: 

• de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie;
• het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme;
• de crisis van het wereldkapitalisme;
• het voeren van twee wereldoorlogen;
• racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden;
• de Duitse bezetting van Nederland;
• verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering;
• vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme.

Kenmerkend voor dit tijdvak:

• de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog;
• de dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld;
• de eenwording van Europa;
• de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen;
• de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.