-
Koning Willem I aan het werk
Hier zie je koning Willem I in zijn werkkamer in Huis ten Bosch
in Den Haag. Hij werd in 1814 tot koning uitgeroepen, nadat de
Fransen uit Nederland waren weggejaagd. Hij was de eerste
Oranje-koning van Nederland. Hij regeerde van 1814 tot 1840 over
het huidige Nederland en België samen. In die tijd was Brussel de
hoofdstad van het koninkrijk.
-
Scheveningen, 30 november 1813
Op het strand van Scheveningen zingt visser Jacob Pronk keihard
'Oranje boven!' Hij zwaait met zijn oranje wimpel. De sloep met
prins Willem Frederik van Oranje-Nassau komt dichterbij. De Fransen
zijn eindelijk weg uit Nederland. Gaat de familie Van Oranje nu
weer regeren? Jacob brengt de prins in een rijtuig naar Den Haag,
zijn oranje vlag gaat mee.
Jacob denkt terug aan de ijskoude dag in 1795. Toen stond hij ook op het strand van Scheveningen. De Franse legers veroverden Nederland. Stadhouder Willem V moest met zijn gezin naar Engeland vluchten. Zijn zoon, prins Willem Frederik, was toen nog maar 22 jaar. Nu is de prins al 41. Zijn vader is een paar jaar geleden gestorven, en Willem Frederik wil graag koning worden. Visser Jacob is trots en vindt het spannend. Zal de man in zijn rijtuig Nederland gaan regeren?
-
Van stadhouder naar koning
De vader van Willem I was geen koning maar stadhouder. Meer dan
200 jaar geleden was Nederland nog geen koninkrijk maar een
republiek, met een stadhouder als baas. De republiek had zeven
gewesten (provincies) die vaak ruzie hadden. In 1795 vielen de
Franse legers van Napoleon Nederland binnen. Stadhouder Willem V
vluchtte naar Engeland.
Wat valt er op aan deze kaart? Nederland en wat nu België is,
zijn samen één land: het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
Nadat Napoleon verslagen was en de Franse legers waren
weggejaagd, wilden de leiders van de Europese landen één groot,
sterk Nederland. Geen Republiek meer met gewesten die ruzie
maakten.
Stadhouder Willem V was toen al dood, maar zijn zoon prins
Willem Frederik van Oranje-Nassau werd koning Willem I van het
Koninkrijk der Nederlanden. Het gebied dat nu België heet hoorde
daar ook bij. Willem I is de voorvader van onze koning
Willem-Alexander.
-
Besluitenkoning
Als Willem I koning wordt, gaat hij meteen keihard aan de slag.
Hij heeft veel plannen, hij weet goed wat hij wil en neemt graag
zelf de beslissingen. De ministers mogen zich niet teveel met hem
bemoeien. Per dag zet hij zijn handtekening onder soms wel meer dan
honderd koninklijke besluiten. Daarom is een van de bijnamen van
Willem I 'besluitenkoning'.
Wij Willem, bij de gratie Gods, koning der Nederlanden
… zo begint ieder koninklijk besluit waar Willem I zijn
handtekening onder zet. Dat wil zeggen: "Ik, Willem, die door de
goedheid van God koning van Nederland ben ... besluit vandaag dit
of dat."
Willem ondertekent tientallen van deze besluiten per dag, soms
zelfs meer dan honderd. Willem is een echte 'workaholic'. Zelfs op
eerste kerstdag werkt hij door. Alleen om 4 uur stopt hij even. Dan
drinkt hij een kopje thee met zijn vrouw Mimi.
-
Koopman-koning
Nederland is heel arm geworden door de oorlog met Frankrijk.
Veel mensen zijn werkloos. Willem I wil zijn koninkrijk sterk en
rijk maken. In 1824 richt hij de Nederlandsche Handel-Maatschappij
(NHM) op. Dit bedrijf moet de handel en scheepvaart bevorderen.
Veel mensen steken er geld in door 'aandelen' te kopen, ook de
koning zelf.
Vooral de handel met de kolonie Nederlands-Indië (tegenwoordig
Indonesië) neemt toe. Willem I laat de boeren in de kolonie op een
deel van hun akkers koffie en thee verbouwen. Deze producten
verkoopt de NHM voor veel geld in Europa. De boeren krijgen
helemaal niets van de opbrengst! Willem gebruikt het geld voor het
graven van kanalen, bijvoorbeeld de Nieuwe Waterweg bij Rotterdam
en het Noord-Hollands Kanaal tussen Amsterdam en Den Helder.
-
Kanalenkoning
Als je een land rijker wilt maken, moet je zorgen dat de spullen
uit de fabrieken goed en snel vervoerd kunnen worden. Daarom laat
Willem I veel kanalen graven in het hele land, zodat schepen van de
fabrieken naar andere steden kunnen varen. En vanaf 1839 - als de
eerste spoorlijn in Nederland wordt geopend - komen daar de
goederentreinen bij.
Aan het Noord-Hollands Kanaal, 80 kilometer lang en 37 meter
breed, wordt vijf jaar lang gewerkt door 5.000 arbeiders met schep
en kruiwagen. Voor een lange werkdag van veertien uur krijgen ze
ongeveer één gulden loon. In 1824 is het kanaal klaar.
In vergelijking met andere landen duurt het lang voor Nederland
spoorwegen krijgt. Boeren zijn bang dat hun koeien ervan schrikken.
Schippers zijn bang dat ze hun werk verliezen. Artsen denken dat de
hoge snelheid (wel 35 kilometer per uur!) ongezond is voor
passagiers. Maar Willem gelooft wel in het spoor. In zijn werkkamer
had hij een kleine trein staan waarin hij zijn sigaren bewaarde. In
1839 rijdt de eerste stoomtrein tussen Amsterdam en Haarlem.
-
Opstand in België
Slecht nieuws voor de koning! 'Dood aan Willem I, tiran van de
Nederlanden' schrijven Belgische opstandelingen in 1830. Willem
bemoeit zich met hun godsdienst. De kranten mogen niet meer
schrijven wat ze willen. En Willem wil dat er Nederlands wordt
gesproken. Maar veel Belgen spreken alleen Frans. Ze hebben een
hekel gekregen aan Willem.
Willem vindt de zuiderlingen maar ondankbaar, na alles wat hij
voor hen heeft gedaan. Hij wil niet toegeven. Soldaten uit het
noorden proberen het leger van de opstandige zuiderlingen te
verslaan. Dat mislukt.
Pas na veel gevechten en druk uit Europa tekent Willem I in 1839
het Scheidingsverdrag met België, negen jaar na het begin van de
opstand. Zijn droom van een sterk Verenigd Koninkrijk der
Nederlanden spat uit elkaar. Nederland en België zijn voortaan twee
aparte landen.
-
Het koningshuis toen en nu
Willem-Alexander is nu koning van Nederland. Hij kan niet in
zijn eentje beslissingen nemen, zoals zijn voorvader Willem I.
Sinds 1848 is dat de verantwoordelijkheid van de ministers, samen
met de Tweede en Eerste Kamer. Maar nog steeds is een besluit of
wet pas geldig als de koning zijn handtekening heeft gezet.
Bijvoorbeeld op zijn iPad!
Koning Willem-Alexander is de vierde koning van Nederland. De
drie eerdere koningen Willem I, II en III leefden allemaal in de
19de eeuw (1800-1900). Daarna zaten er drie koninginnen op de
troon: Wilhelmina, Juliana en Beatrix. De koningen en koninginnen
van Nederland zijn allemaal familie van elkaar. Hun achternaam is:
Van Oranje-Nassau.
Willem-Alexander en koningin Máxima hebben drie dochters. De
oudste dochter Amalia is de kroonprinses. Zij is aan de beurt om
koningin worden als Willem-Alexander ermee stopt.
Vensterplaat Koning Willem I. Voor docenten: Vensterles groep 5-8. Illustratie: Thomas Du Caju.
