Uilenspel

Een ouderwets gezellig tijdverdrijf

Bordspellen zijn sinds jaar en dag een populair tijdverdrijf. Uit onze eigen tijd kennen we bijvoorbeeld Cluedo, Catan en het klassieke Ganzenbord. Veel van deze spellen hebben een eigen interessante geschiedenis. Zo werden tijdens de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld speciale edities van Monopoly uitgebracht, waarin de klassieke metalen pionnen waren vervangen door hout, en de dobbelsteen door een papieren draaischijf. Dit wegens het tekort aan grondstoffen die voor de productie van wapens en ander oorlogsmaterieel werden gebruikt.

Het papieren ‘Uilenspel’ wordt tegenwoordig niet meer gespeeld, terwijl dit in het zeventiende- en achttiende-eeuwse Nederland een populair geluksspel was. In Bibliotheek Rotterdam wordt een exemplaar uit het begin van de negentiende eeuw bewaard.

Speelprenten

Tegenwoordig zijn we vooral bordspellen van karton gewend, maar papieren gezelschapsspellen waren vroeger populair. Vanaf de zestiende eeuw werden ze door drukkers en graveurs in allerlei landen gemaakt en aan het grote publiek verkocht. Het was goedkoop drukwerk waarnaar veel vraag was. Uit deze periode stammen ook de bekende klassiekers, zoals Ganzenbord en het Slangenspel, die we tegenwoordig nog steeds spelen. Deze lange geschiedenis laat goed zien hoe gezelschapspellen een tijdloos fenomeen zijn.

Uilenspel

Het Uilenspel behoort tot een van de oudste papieren gezelschapspellen die in Nederland werden uitgegeven. Het spel werd met drie dobbelstenen gespeeld op een cirkelvormig plan met in totaal 50 velden. In elk veld staan drie dobbelsteenworpen afgebeeld, gekoppeld aan een bedrag dat de speler met de betreffende worp moet betalen of ontvangen. Het zal daarom niet verbazen dat het Uilenspel aanvankelijk niet voor kinderen was bedoeld (net als het Ganzenbord, overigens): in feite gaat het om een gokspel.

De editie in de erfgoedcollecties van Bibliotheek Rotterdam betreft een wat latere uitgave uit 1820, gedrukt door de Rotterdamse drukker J. Hendriksen. Dit exemplaar bestaat uit één groot planovel papier waarop zowel het speelplan als zeven spelregels zijn weergegeven. Bovendien staat onderaan reclame voor andere uitgaven van de drukker, die bijvoorbeeld ook het ‘Lotto of Kienspel voor Kinderen’, ‘Stryk Weg en Geef Wat’, en het ‘Vermakelyk Ganze Spel’ uitgaf.

Spellen als het Uilenspel zijn interessante vensters die een kijkje geven op het vroegere dagelijkse leven. Net als nu speelden mensen bordspellen ter vermaak. In feite is een historisch spel als het Uilenspel niet heel anders dan het type dobbelspellen dat we nu gewend zijn. Met misschien een paar aanpassingen aan de regels zou je het ook nu nog gewoon kunnen spelen!