De Erfgooiers

Tijd van Grieken en Romeinen

Het Gemeenlant van Goylant

In de Middeleeuwen waren er in het Gooi veel stukken grond die onverdeeld waren. Dit betekende dat het niemand het land bezat. Deze stukken land werden gemeente of meent genoemd, het Gemeenlant van Goylant. Vaak ging het om grasland, akkers rond de dorpen en woeste gronden. Woeste gronden bestonden uit grond met stukken heide, grassen en riet. Ook stonden er wat bomen en lagen er keien. De boeren in de omgeving maakten gebruik van de meent. Op de woeste grond graasden schapen. Het hout en de stenen van de woeste grond werden gebruikt voor het bouwen van boerderijen en stallen.

Land in het bezit van het Klooster Elten

In de tiende eeuw kwam het land in bezit van het klooster Elten bij Emmerik. Het land was wel van het klooster maar ze moesten wel rekening houden met de boeren. Die hadden immers het gebruiksrecht op de grond. De boeren letten goed op dat er niemand aan het gebruik van hun land kwam. Aan het einde van de Middeleeuwen begon de bevolking van de stad Naarden te groeien. Dit betekende veranderingen in het bezit en het gebruik van de meent.

De erfgooiers ontstaan

De bevolking groeide en de stad Naarden moest herbouwd worden. Hiervoor werd een gedeelte van de woeste gronden opgeofferd. Ook werd een gedeelte van de woeste grond bewerkt om er gewassen te kunnen oogsten. De grootte van de onverdeelde grond werd kleiner. Maar er kwamen wel steeds meer gebruikers. De boeren besloten nu om samen een organisatie te beginnen, de erfgooiers.

Erfgooiers, een organisatie van boeren

De erfgooiers hadden een belangrijke reden om samen een organisatie te beginnen. Door de groei van de stad Naarden hadden zij veel minder grond. Maar de meent werd wel door buitenstaanders en nieuwkomers gebruikt. Iedereen liet nu zijn vee grazen op de gemeenschappelijke weiden, dit werd scharen genoemd. Hiervoor wilden de erfgooiers strengere regels.

Schaarbrieven

Alle nieuwkomers en buitenstanders brachten hun schapen naar de gezamenlijke weide. De meent werd hierdoor overvol. Voor de erfgooiers was dit het grootste bezwaar tegen de nieuwkomers. De hulp van de landheer werd ingeroepen en hij schreef schaarbrieven uit. Hierin stond wie er verantwoordelijk was voor het beheer en gebruik mocht maken van het gemene land. De oudste schaarbrief die bekend is komt uit 1404. In deze brief worden de boeren erfgooiers genoemd. Dit is de naam waaronder de boeren bekend zijn geworden in het Gooi.

Ruzie over het land

Het ging niet altijd goed tussen de erfgooiers en de bezitters van het land, er was vaak ruzie. Daarom kwamen er steeds meer regels over onder andere de kwaliteit van de graslanden en heidevelden. In 1834 kwam er een voorstel van Albert Perk, de secretaris van de erfgooiersvereniging Stad en Lande. Deze vereniging ontstond in 1590. De erfgooiers kregen het eigendomsrecht over de weiden en een deel van de heide. De rest van de heide en de bouwlanden kwam in het bezit van de Nederlandse Staat.

Erfgooierswet van 1912

De bevolking groeide sterk in de 19e en 20e eeuw. Voor al deze mensen moest er woonruimte komen. De gemeentebestuurders uit de vereniging Stad en Lande wilden best de grond verkopen aan de gemeentes. De boeren in de vereniging voelden hier niks voor. Er ontstond ruzie. Uiteindelijk kwam er in 1912 de Erfgooierswet. Hierin werd besloten dat alle gemene gronden in het bezit kwam van de Vereniging Stad en Lande van Gooiland. Vanaf 1917 werd er elk jaar vergaderd in de Grote Kerk van Naarden.

Opheffing van de Erfgooiers

In de loop van de jaren nam de bevolking nog steeds toe en hiervoor was grond nodig. De vereniging verkocht stukken land om zo geld binnen te krijgen. De boeren binnen de verenging wilden liever de stukken land houden. Maar de niet-boeren wilden de grond verkopen om zo aan geld te komen. Weer kwam er ruzie. Natuurbeschermers wilden graag de bos en de heide houden en richtten de Stichting Gooisch Natuurreservaat (GNR) op. In 1933 verkocht de vereniging Stad en Lande aan het GNR 1524 ha heide en bos. Iedere erfgooier kreeg een gedeelte van dit geld. Na de Tweede Wereldoorlog verdween het Gooise boerenleven steeds meer. Dit leidde tot de opheffing van de vereniging van Erfgooiers op 28 april 1979.