Door Jan van Baar
De ondernemer Cornelis Bosman vervulde een absolute voortrekkersrol in de modernisering van de Alkmaarse nijverheid. De grootste bekendheid verwierf Bosman als directeur van de stoombootonderneming Alkmaar Packet en de scheepswerf 't Hondsbosch.
Cornelis 'Cees' Bosman werd op 31 januari 1830 te Akersloot geboren. Hij was de oudste zoon van de rooms-katholieke winkelier Dirk Bosman en Maartje Volkers. Halverwege de jaren dertig verhuisde het gezin naar Alkmaar. Bosman vestigde zich als stalhouder/herbergier in het Wapen van Amsterdam op het Heiligland te Alkmaar. Na zijn studie was Cornelis Bosman korte tijd als landmeter werkzaam in de Anna Paulownapolder. Toen Bosman senior in 1857 de zoutziederij De Eendragt aankocht, verliet Cornelis de landmeterij en betrad hij de wereld van handel en nijverheid. In datzelfde jaar stapte hij in het huwelijksbootje met de arbeidersdochter Geertje de Groot uit De Rijp.
Cornelis Bosman beschikte over een brede belangstelling, een scherpe geest, zakeninstinct en een tomeloze energie. De zoutziederij was slechts een opstap. In 1864 startte hij de stoombootonderneming Alkmaar Packet. Met de schroefstoomboot Alkmaar Packet I vervoerde hij passagiers van Alkmaar naar Zaandam. Wie verder wilde naar Amsterdam moest in Zaandan overstappen omdat de Alkmaar Packet I niet zeewaardig was en het IJ dus niet kon oversteken. Na de passagierslijn kwam er een goederenboot voor het vervoer van post en pakketten en nog een tweede salonboot. Toen de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) in 1865 het spoor Alkmaar-Den Helder opende, speelde hij daar handig op in. Bosman sloot met de HIJSM een contract om de aangevoerde reizigers en goederen vanaf Alkmaar per boot naar Amsterdam te vervoeren.
In de loop der jaren startte de rederij een hele reeks stoombootdiensten: Zaandam-De Rijp, Den Helder-Oudeschild (sinds 1909 de Texelse Eigen Stoomboot Onderneming), Enkhuizen-Stavoren en de driehoek Harlingen-Vlieland-Terschelling. Ook was Bosman een vurig pleitbezorger van de spoorverbinding Alkmaar-Hoorn en de drijvende kracht achter de tramverbindingen Alkmaar-Bergen en Alkmaar-Egmond.
In 1870 kocht Cornelis Bosman de scheepswerf 't Hondsbosch. Aanvankelijk was het de bedoeling de werf te gebruiken voor nieuwbouw en het onderhoud van de boten van Alkmaar Packet. Toen zijn zoon Gerard Jacob Bosman in het bedrijf kwam, ging de scheepswerf ook voor andere bedrijven en particulieren stalen vaartuigen maken. Op 17 april 1906 werd de onderneming omgezet in een NV: de NV Scheepswerf en Machinefabriek 't Hondsbosch. De leiding kwam in handen van zijn jongste zoon, Herman Johannes Bosman. Van toen af richtte de werf zich op de fabricage van stoomketels, motorsleepboten, veerboten, jachten en vrachtboten.
De gloriejaren van zijn ondernemingen heeft de scheepsreder en industrieel Cornelis Bosman niet mogen meemaken. Hij overleed op 81-jarige leeftijd op 16 mei 1911 te Alkmaar en werd op vrijdag 19 mei 1911 in het bijzijn van heel besturend Alkmaar ter aarde besteld. De naam van Bosman als ondernemersgeslacht was echter gevestigd. Vele van zijn twaalf kinderen traden in hun vaders voetspoor. Zoals Johannes Philippus Bosman, die in 1898 Alkmaar Packet van zijn vader overnam. Hij leidde de onderneming tot de liquidatie van dit bedrijf in september 1950. Ook de eerder genoemde zoons Gerard Jacob Bosman en Herman Johannes Bosman waren nog decennia aan de scheepswerf 't Hondsbosch verbonden. In 1951 sloot de verouderde scheepswerf 'waar meer dan 114 lange jaren het machtige lied van de arbeid had geklonken'. De hele inventaris, van klinkhamer tot draaibank en van scheepslier tot drijvende bok, ging onder de hamer. Het complex kwam in handen van de Amsterdamse firma E. de Raay, die er een fabriek van papiervulmateriaal vestigde. De industriële invloed van de Bosmannen was daarmee ten einde. Huize Voorhout, neergezet door de advocaat en procureur Willem Cornelis Bosman, en de gerestaureerde zoutziederij De Eendragt herinneren nog aan de eens zo machtige Bosman-dynastie.
