Rond 1600 hadden bijna alle Leusdense boeren hun bedrijf in pacht van rijke families of van kerkelijke en charitatieve instellingen.
Stedelingen op het platteland
Na de Reformatie was katholiek kerkelijk bezit te koop.
Amersfoortse en Amsterdamse regenten maakten hiervan graag gebruik.
Zij ontvluchtten steeds vaker op gezette tijden, vooral 's zomers,
de stad om op het platteland te genieten van het buitenleven en de
verfrissende lucht.
Zij namen hun intrek in de aangebouwde herenkamer op hun verpachte boerderij. Deze kamer was nadrukkelijk buiten de pacht gehouden evenals meestal de boomgaard. Vaak werd vastgelegd dat de pachter de heer en zijn gevolg diende op te halen en weer thuis te brengen. De vrouw van de pachter moest de familie dan op lekkernijen trakteren.
Herenkamers
Op Hamersveld vertoefden in de 17de en
18de eeuw de families van Dolre en later Van Lilaar
regelmatig in hun herenkamer op hofstede 't Claverenblad. De
familie Werneke maakte met regelmaat gebruik van de herenkamer op
De Zuidwind. De herenkamer op Hakhorst werd bewoond door de familie
Hooft van Huisduijnen. Behalve op Hamersveld waren er ook
herenkamers in Stoutenburg, Leusbroek, Oud-Leusden, Asschat en
Achterveld. De Amersfoortse dichter Pieter Pijpers dichtte over
Groot Wildenburg: ,,Schoone Buurt van Hamersveld! Ik groet u,
Wildenburgse tuinen". Deze boerenwoning met een herenkamer was
omgeven door een tuin met 12 hardstenen vazen, pedestallen
en verdere tuinsieraden.
Herenhuizen
Tegen het einde van de 17de eeuw bouwde een
aantal pachtheren bij de boerderij een herenhuis met een mooie tuin
of park. Deze huizen werden in de regel het gehele jaar bewoond
door de pachtheer en zijn familie.
De herenkamer op boerderij Den Treek werd in het begin van de
18de eeuw door Everard van Weede uitgebouwd tot een
herenhuis, omgeven door een tuin, lanen, plantages, een grote
vijverkom en watervallen.
De familie van Blockland, eigenaar van de hofstede Ooievaarshorst,
liet in het begin van de 18de eeuw een stenen huis met
tuin en boomgaard bij de hofstede aanleggen. Vanaf die tijd noemde
zij zich Heer van Ooievaarshorst.
In Asschat verkochten de erven van de Amersfoortse burgemeester
jonkheer Johan van Wijnbergen het 'erf en goed met zijn hofstede en
huis genaamd Wijnbergen' aan de Amsterdamse koopman Johan van
Dolre. De oorspronkelijke naam van deze boerderij was
A-schat.
De Amersfoortse notarisfamilie van Brinkensteijn had haar
buitenverblijf eveneens in Asschat op de hofstede genaamd
Brinkensteijn.
Buitenplaatsen
Het oude klooster op de Heiligenberg werd gekocht
door de Amsterdammer Carel Alexander van Berck. Hij bouwde het
klooster om tot een prachtige buitenplaats met een terrasvormige
tuin.
Op de plaats van het oorspronkelijke kasteel Stoutenburg bouwde de familie van Beije in 1637 een landhuis omgeven door een tuin binnen de oude ovale kasteelgracht.
