Naast de sporen van planten en dieren in de zandafgravingen werden er her en der in Vriezenveen ook sporen van mensen uit de prehistorie aangetroffen. In Vriezenveen en de buurschappen Bruinehaar, De Pollen en Weitemanslanden zijn met name tijdens de ruilverkaveling in de jaren vijftig en zestig talrijke voorwerpen gevonden. Het betreft onder meer een cultusbijl, randhielbijl, bronzen spiraalarmband, zwaardkling en diverse bijlen.
Stenen cultusbijl
In 1957 werd een bijzondere bijl gevonden bij
ruilverkavelingwerkzaamheden in het zuidoostelijke veenbekken van
Vriezenveen, vlakbij de Weitemanslanden. Hij wordt gedateerd in het
Neolithicum (5300-2000 v. Chr.) of de bronstijd (2000-800 v. Chr).
In dit gebied zijn meerdere opvallend gave vondsten gedaan uit
dezelfde periode, vooral stenen bijlen. Men vermoedt dat deze
bijlen bewust als offers in het moeras of de rivier zijn
gedeponeerd. Het gebied moet vroeger moeilijk bewoonbaar zijn
geweest door venen, moerassen en rivierdalen: mysterieuze plaatsen
met spookachtige grondnevels. Niet verwonderlijk dat deze gebieden
gezien werden als plekken waar je contact kon maken met de andere
wereld. Het geloof van mensen uit het Neolithicum en de bronstijd
is giswerk. De Romeinen Tacitus en Caesar waren de eersten die,
omstreeks het begin van onze jaartelling, schreven over deze
gebieden en hun inwoners. Ook toen offerden de bewoners objecten en
soms mensen (denk aan de veenlijken!). Misschien aan Bede,
Fimmilene, Thingus of Tanfana; klinkende namen van godinnen en
goden rond de jaartelling. Het offeren in veengebieden ging in
Nederland door tot in de Middeleeuwen. De ovale bijl, zo'n 13 bij 5
cm groot, is vervaardigd van een kwartsitische steen. Daar waar de
scherpe bijlsnede had moeten zitten, zit een stomp uiteinde met
butssporen. Aan beide kanten van de bijl is een kuiltje gemaakt,
iets wat voor een bijl vrij ongebruikelijk is. Het meest
bevreemdend aan deze bijl zijn de zware butssporen waar de snede
behoort te zijn. Dit kan verklaard worden door hergebruik op een
later tijdstip. Of en wanneer dit secundaire gebruik
plaatsvond ‒ in dezelfde periode of de Middeleeuwen ‒ is
niet uit te maken. De bijzondere cultusbijl wordt bewaard in het
Provinciaal Depot Overijssel te Deventer.
Strijdbijl
In oktober 1969 vond J. Dekker op het erf naast zijn boerderij
in Westerhaar-Vriezenveensewijk een omstreeks 4.000 jaar oude
strijdbijl die hij liet documenteren en onderzoeken bij het
archeologisch centrum in Amersfoort. Naast deze vondst zijn er door
de familie nog meer vondsten gedaan, mede doordat er een zandrug
achter de boerderij loopt, die in later jaren tevens werd gebruikt
als voetpad tussen het klooster in Sibculo in de richting van het
dorp Lemele. In privébezit heeft men onder andere nog een stenen
schraapmes en een vuistbijl van 14 cm lang.
Fels Rechteckbeil
Het Historisch Museum Vriezenveen beschikt over twee bijlen
van het type Fels Rechteckbeil. Deze hamerbijlen werden gebruikt
door boeren bij het ontginnen van landbouwgrond. Beide bijlen
werden gevonden tijdens de grootschalige ruilverkaveling in de
20ste eeuw. Over de bewoning van de moerasgebieden voor het jaar
1000 is weinig bekend. De vondst van deze bijlen laat zien dat de
moerassen toch al bewoond zijn geweest.
Bronzen spiraalarmband met kraal
In museum Twentse Welle in Enschede bevindt zich een
bijzondere bronzen armband,die werd gevonden in de omgeving van de
Kooyplas ten zuiden van de buurschap De Pollen. Aan elk der
zijkanten van de windingen bevinden zich vier groepjes van drie
dwarsindrukjes. De diameter van de armband is 8,25 cm. Over de
dubbele draad is een kobaltblauwe kraal geschoven met witte en gele
versiering. De armband wordt door deskundigen gedateerd in de
IJzertijd (800−12 v. Chr.).
