Tot aan het begin van de 20ste eeuw was het drinkwater in de Kop van Overijssel van slechte kwaliteit. Het grondwater was vaak brak en onbruikbaar. Men was daardoor op regenwater aangewezen. Als water echter eerst over vieze daken loopt om in een regenton of -bak te belanden, om daar voor lange tijd opgeslagen te worden, raakt het vervuild. Het gevaar van ernstige ziektes zoals tyfus of dysenterie lag dan ook voortdurend op de loer.
Waterleidingstelsel
Begonnen in de grote steden omtrent het midden van de 19de eeuw werd ook op het platteland de behoefte aan een goed drinkwatersysteem steeds groter. De volksgezondheid in de Vollenhoofse regio zou hierdoor enorm verbeteren. Ook de landbouw had belang bij zuiver drinkwater voor het vee, terwijl het voor de hygiëne in de boterfabriek in Vollenhove eveneens een verbetering zou zijn. Bovendien zou door een waterleidingstelsel de toevoer van water bij het blussen van branden eenvoudiger worden.
Watertoren
Om voldoende druk op het leidingennet te kunnen houden moest water op grote hoogte in een bassin bovenin een watertoren worden gepompt en opgeslagen. In 1931 werd door de Waterleiding Maatschappij Overijssel (WMO) opdracht gegeven tot het bouwen van een dergelijke watertoren in Sint Jansklooster, om zo een groot verzorgingsgebied van drinkwater te kunnen voorzien. De bouw van de toren werd voor een bedrag van f 59.700,‒ aanbesteed aan de firma Butzer uit Den Haag. Het bouwwerk kwam in 1932 gereed en kreeg een hoogte van 45,5 m, met bovenin een betonnen bak met een inhoud van 400 m³.
Pompstation
De eerste jaren werd het water voor het leidingstelsel aangevoerd vanuit het hoofdpompstation op de Havelterberg. In 1936 kwam er een eigen pompstation bij de watertoren te staan. Het water wordt opgepompt uit de grond op een diepte van circa 80 m. Vanwege de steeds toenemende vraag naar zuiver drinkwater is het pompstation diverse malen verbouwd. Vooral na de aanleg van de Noordoostpolder was een grotere capaciteit nodig. In 1998 werd het oude pompstation vervangen door een moderne installatie. Hoogwaardige technieken zorgen sindsdien voor een constante kwaliteit en leveringszekerheid van drinkwater.
Zuivering
Het Vollenhoofse grondwater heeft van nature een grote hardheid. Door toepassing van nieuwe zuiveringstechnieken is de kwaliteit van het water verbeterd. Het pompstation is constant in bedrijf om een grote hoeveelheid water uit de grond op te pompen, te zuiveren en naar de afnemers te leiden. Op volle capaciteit kan het waterproductiebedrijf 8.000.000 m³ drinkwater per jaar produceren. Dit wordt niet alleen in de directe omgeving gedistribueerd, maar ook naar het verder gelegen Emmeloord en Urk.
Rijksmonument
Het ontwerp van de toren is in de stijl van de
baksteenarchitectuur van de Amsterdamse School. Door zijn
bouwwijze, gaafheid en architectonische waarde is hij aangewezen
tot rijksmonument. Omdat de toren tegenwoordig geen functie meer
vervult in het systeem van drinkwatervoorziening, wordt een
passende herbestemming gezocht. Het ligt voor de hand om het
bouwwerk voor het publiek toegankelijk te maken, om van bovenaf te
kunnen genieten van een schitterend vergezicht over de
omgeving.
Uit nostalgie en ter versterking van het cultuurhistorisch aanzien
werden in Vollenhove in 2000 twee van de allang verdwenen
stadspompen in ere hersteld. Sint Jansklooster volgde dit voorbeeld
met de oprichting van een ouderwetse dorpspomp.
