Aan het eind van de 18de en in de hele 19de eeuw werden er in Nederland veel verenigingen opgericht, en Blokzijl vormde hierop geen uitzondering. Niet alleen verenigingen die een nuttig doel nastreefden, zoals het eerste Blokzijler ziekenfonds, opgericht in 1810, maar ook verenigingen die een cultureel of sociaal oogmerk hadden vonden hun oorsprong in die 19de eeuw. Het Blokzijler ziekenfonds ging op in een groter geheel, maar in Blokzijl zijn nog een paar verenigingen actief met hele oude wortels. Hieronder worden het Nutsdepartement Blokzijl en de Rederijkerskamer Ons Genoegen nader belicht.
Departement Blokzijl van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen werd opgericht te Edam
in 1784, door de doopsgezinde predikant Jan Nieuwenhuijzen. De
bedoeling was zich in te zetten voor de gewone man. Het nobele
streven was het welzijn van individu en samenleving te bevorderen,
zonder religieuze of politieke binding. Grote aandacht was er voor
het verbeteren van het onderwijs. Het leren lezen, schrijven en
rekenen moest voor de hele bevolking bereikbaar zijn. Al in de 18de
eeuw werden door 't Nut leesboekjes speciaal voor kinderen
uitgegeven.
De plaatselijke afdelingen van 't Nut worden Departementen
genoemd en vormen zelfstandige verenigingen. De meeste
Departementen, er zijn er nog ongeveer 100, bevinden in de
noordelijke helft van Nederland. Het Departement Blokzijl dateert
al van 1796, maar werd in 1814 opgeheven. In 1835 volgde
heroprichting en sindsdien bleef het onafgebroken bestaan.
Jarenlang verzorgde het Nut een bibliotheek en een jeugdbibliotheek
voor de leden. Bij 't Nut sloten zich leden van de gegoede
middenstand aan, vooral mensen die geen nauwe banden met de
plaatselijke kerken hadden. Nog in het midden van de 20ste eeuw
werd door het bestuur bepaald of aspirant-leden mochten toetreden
als lid van 't Nut. Anderzijds bestond er van de kant van
kerkmensen meestal geen behoefte zich aan te sluiten, men had
immers de eigen kerkelijke verenigingen en activiteiten.
Tegenwoordig staat lidmaatschap open voor iedereen. Het Departement
Blokzijl heeft ongeveer 160 leden en organiseert jaarlijks een
aantal activiteiten. Vaste onderdelen zijn een excursie, een
avondje schouwburg, een avond samen met de plattelandsvrouwen, de
winterwandeling, een gezellige avond en (tot voor kort) een
uitvoering van toneelvereniging Ons Genoegen.
Rederijkerskamer Ons Genoegen
Oorspronkelijk werd in Rederijkerskamers de welsprekendheid beoefend. Bij de oprichting in 1836 was de naam Rederijkerskring Fenna Mastenbroek, naar een beroemd schrijfster uit die tijd. Later werd de naam veranderd in Ons Genoegen. De leden kwamen veelal uit de kring van 't Nut ‒ er vond ballotage plaats ‒ en er moest een proeve van bekwaamheid afgelegd worden voor men toegelaten werd als lid. Voor zover bekend is Ons Genoegen de oudste nog bestaande toneelvereniging in Overijssel. In de crisisjaren rond 1930 had de vereniging het financieel heel moeilijk. 't Nut bracht toen uitkomst door de vereniging als het ware te adopteren. In ruil voor een vaste vergoeding trad Ons Genoegen tot 2010 jaarlijks een avond op voor de Nutsleden. Elke winter werd een toneelstuk ingestudeerd. Naast serieuze stukken waren dat vooral kluchten en blijspelen. De uitvoeringen vonden plaats in het Oude Nut aan de Noorderkade, later in het Nieuwe Nut aan de Groenestraat en heden in multifunctioneel centrum De Ploats. Na de oorlogsjaren werd de vereniging vaak uitgenodigd ook in de regio op te treden. Gedurende verschillende periodes was binnen Ons Genoegen tevens een jeugdafdeling aktief. In 1961, bij het 125-jarig bestaan, kreeg de vereniging de gouden eremedaille van de Nederlandse Amateur Toneel Unie (NATU).
Nieuw elan
In 2002 kreeg Ons Genoegen de eervolle uitnodiging namens Overijssel mee te doen aan het theaterproject Noordoostenwind en kreeg gedurende 2 jaar een professionele regisseur toegewezen. Doel van het project was geselecteerde amateurtoneelverenigingen op een hoger niveau te tillen, en ze als stimulerend voorbeeld in te zetten voor andere amateurtoneelverenigingen. Het betekende een artistieke vernieuwing. Het meer serieuze theaterwerk werd het overweldigende resultaat. Locatietheater, alternatieve toneelopstellingen in De Ploats, een moderne bewerking van een Shakespeare-stuk, montagetheater: Blokzijl kreeg een heel ander beeld van de mogelijkheden van amateurtoneel. Door de grote belangstelling bleken sindsdien per voorstelling meerdere uitvoeringsdagen nodig. Ons Genoegen heeft tegenwoordig ongeveer twintig leden. In 2011 vierde Ons Genoegen het 175-jarig bestaan met een zinderende jubileumvoorstelling. Gedurende vier avonden werd de locatievoorstelling Spoken van Blokzijl in en om de havenkolk gespeeld. Ook werd dat jaar gestart met speciale theaterlessen voor de jeugd om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met toneel en theater.
