'Die was fout in de oorlog'! Het is een uitspraak die lange tijd gebruikt werd voor mensen die in de Tweede Wereldoorlog samen werkten met de Duitsers en betrokken waren bij de NSB.
Anton Mussert volgde in Nederland het voorbeeld van de nazi's. Hij richtte een eigen politieke partij op, de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) met dezelfde grondslag als de NSDAP. Zo was de partij anti parlementair, het land moest geregeerd worden door één leider, en de partij was tegen persvrijheid. De NSB had net als de NSDAP een partijleger, in Nederland de Weer Afdeling geheten. De partij hield grote bijeenkomsten. Ook in de Drentse dorpen. Met propagandistische activiteiten, waar veel vlaggetjes, spandoeken, optochten en trommels aan te pas kwamen, probeerde de NSB mensen voor zich te winnen. De leden gebruikten ook een speciale groet; Hou zee!
De NSB in Drenthe
De partij kreeg bij de verkiezingen in 1935 veel stemmen. In sommige delen van Drenthe was de NSB populair. Hoe dat precies kan weten we niet, vermoedelijk doordat de partij vooral de boeren en middenstanders aansprak. Daarnaast waren de mensen in Drenthe niet erg gelovig. Daardoor werd er waarschijnlijk minder vaak op een katholieke of protestantse partij gestemd en sneller op de NSB.
De bezetting
Antisemitische activiteiten behoorden voor de oorlog niet echt tot de activiteiten van de NSB. Onder invloed van Hitler radicaliseerde de NSB. Op 10 mei 1940 werd Nederland bezet door Duitsland. De nazi's namen de macht in Nederland over. Hitler gebruikte de NSB bij de uitvoering van zijn plannen. Zo werden NSB'ers ingezet voor de Jodenvervolging. In Drenthe collaboreerden (samenspannen) veel NSB'ers met de nazi's. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog vonden veel mensen NSB'ers landverraders, maar veel konden ze er niet tegen doen.
Na de oorlog
D-Day. Op 6 juni 1944 kwamen grote legers Amerikanen en Engelsen aan land in Normandië. En aan het oostfront vocht het Russische leger tegen het Duitse leger. Met succes.
Op 12 september 1944 werd de gemeente Noorbeek als eerste Nederlandse gemeente bevrijd en op 5 mei 1945 kon heel Nederland de bevrijding vieren.
Door de chaotische periode direct na de oorlog konden veel nazi's zonder problemen terugkeren naar Duitsland om hun gewone leven weer op te pakken. Slechts enkele Duitsers werden vermoord of opgepakt.
Anton Mussert werd wel opgepakt en kreeg de doodstraf. Hij werd op 7 mei 1946 doodgeschoten. In Drenthe waren 3000 geregistreerde NSB leden. Lang niet alle 'foute' Drenten hebben zich ten tijde van de oorlog misdragen. De helft was gewoon boer en passief lid van de partij. Velen werden wel opgepakt. Zij werden voor korte of langere tijd gevangen gezet, afhankelijk van wat zij fout hadden gedaan. Vanaf september 1945 werden collaborateurs vanuit heel Nederland vastgezet in Kamp Westerbork.
