Van de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog is in Nederland de laffe aanval op Rotterdam het beruchtst. In mei 1940 vielen daar 800 doden door Duitse bommen waarna Nederland snel voor de nazi's capituleerde. Om Nederland te bevrijden zijn ook veel burgers gestorven. Geallieerde bommen eisten in IJmuiden zeker 23 burgerslachtoffers.
Festung IJmuiden
De bombardementen van de Geallieerden moesten een gat slaan in Festung IJmuiden, het Velsense deel van de Atlantikwall die de Geallieerden buiten het door Duitsers bezette vasteland van West-Europa moest houden. De restanten van die Duitse barricade zijn door de talrijke bunkers in IJmuiden zoals de autobunker nog steeds goed zichtbaar. Maar ook het Nederlands fort op het huidige Forteiland, de tankgracht ten zuiden van Driehuis en de muur in de duinen zijn nog terug te vinden.
Sloop
Voor Festung IJmuiden werd een groot deel van de bebouwing van IJmuiden, Velsen-Noord en Santpoort opgeofferd. Nederlandse bunkerbouwers traden in dienst van de, overigens nog steeds werkzame, Duitse aannemer Waijs en Freitag om het ingelijfde land tegen Britten, Canadezen en Amerikanen te 'beschermen'. Veel Velsenaren moesten hun huis verlaten. Met hun huisraad op handkarren verlieten de bewoners hun huizen. Delen van Velsen raakten daardoor ontvolkt waarbij er enkel wat vaderlanders mochten achterblijven die bijvoorbeeld op het gemeentehuis werkten.
Strategische ligging
Dat de Duitsers de verdedigingslinie zo belangrijk vonden, had te maken met de strategische ligging van IJmuiden en de productie van staal bij de toenmalige Hoogovens. Die staalproductie stond in de Tweede Wereldoorlog weliswaar op een lager pitje maar ging nog steeds door.
De Geallieerden voerden daarom in de beginjaren van de oorlog vaak bombardementen uit op het staalbedrijf. Het waren snelle onverwachte acties met toestellen die op boomtophoogte vlogen. Later werden bombardementen vooral op Schnellbootbunkers gericht en vanaf grotere hoogte uitgevoerd.
Hoogovens
Aanvallen op Hoogovens duurden tot mei 1943, daarna wilde de Nederlandse regering dat niet meer omdat ze de industrie na de oorlog weer nodig zou hebben.
In het jaar 1944 was de bevrijding van het zuiden van Nederland en in het westen en noorden hoopte men natuurlijk op een snelle bevrijding van de moffen. Maar men had buiten de Duitse standvastigheid gerekend en eerst wachtte in dit gedeelte van het land nog de hongerwinter met soms bloembollen en suikerbieten op het menu.
Velsen bevrijd!
In mei 1945 kwam voor Velsen gelukkig ook de bevrijding en eindelijk kon de Velsense bevolking feest vieren. Via de rijksweg marcheerden de Canadese troepen Santpoort binnen. Ze werden op hun voertuigen hartelijk onthaald door de bevolking. Het was een gespannen situatie omdat in dit gebied 18.000 Duitse soldaten waren gelegerd. Weliswaar werd ze op straat toegeroepen dat het 'Schluss was met die Krieg', maar niemand wist hoe een gefrustreerde Werhrmachtsoldaat zou reageren.
Schade
Na de oorlog zag het havengebied er uit als een gatenkaas met bomkraters van meer dan dertig meter doorsnee. Kraters met als belangrijkste afzender de Geallieerde luchtmacht. Bij de wederopbouw konden niet alle bunkers in duinen en parken worden afgebroken door de schade die sloop met zich zou meebrengen.
Op z'n Dudoks
Het herstel van Velsen kwam snel op gang door toedoen van de vermaarde architect Dudok, die het IJmuidense stratenplan met een ankervorm ontwierp en het stadhuis. Bij die wederopbouw hoorde ook een oorlogsmonument dat eind jaren veertig op Plein 1945 kwam te staan, een ontwerp van beeldhouwer N. van der Kreek dat werd onthuld door Pamela Homburg, weduwe van de omgekomen A. Homburg. Later moest dit beeld voor het gemeentehuis plaats maken, maar nog steeds is het een belangrijke plaats om de gevallenen uit de oorlog te gedenken.
