-
Tijdschrift De Stijl
Met het tijdschrift De Stijl is het allemaal begonnen. Een groep
kunstenaars ging zich 'De Stijl' noemen, net zoals hun tijdschrift.
Bij De Stijl hoorden schilders, architecten en dichters. De groep
heeft maar kort bestaan, van 1917 tot 1931, maar is wereldberoemd
geworden.
-
Het Rietveld-Schröderhuis
Dit is het Rietveld-Schröderhuis. Het is gebouwd in 1924 en
staat in Utrecht. Gerrit Rietveld heeft het
samen met mevrouw Schröder ontworpen. Alles is volgens de regels
van De Stijl: overal rechthoeken en geel, rood en blauw. Het is het
enige huis dat helemaal een Stijl-huis is.
Het Rietveld-Schröderhuis is een heel handig huis. Het heeft een
hoge kapstok voor mevrouw Schröder en een lage voor haar kinderen.
Er is een glazen brievenbus, zodat je altijd kunt zien of er post
is. En er zijn luiken aan de binnenkant van de ramen. Mevrouw
Rietveld wilde geen gordijnen, dat vond ze ouderwets. Met deze
luiken kon ze er toch voor zorgen dat er 's avonds niemand naar
binnen kon kijken. Handig he? Maar de bovenverdieping is het
allerhandigste...
Mevrouw Schröder wilde graag een huis zonder tussenmuren. Maar dat
mocht niet van de gemeente. Daarom verzint Rietveld een truc. Hij
ontwerpt een huis met een grote zolder. De benedenverdieping heeft
kamers, de zolder natuurlijk niet. Dat vindt de gemeente prima.
Maar op die zogenaamde zolder maakte Rietveld het echte woonhuis!
Drie slaapkamers, een badkamer en een woonkamer, allemaal aan
elkaar vast. Er zijn wel muren, maar dat zijn schuifwanden. Zo kon
mevrouw Schröder zelf kiezen of ze een muur wilde of niet.
Nu is het Rietveld-Schröderhuis zó beroemd, dat het op de UNESCO
werelderfgoedlijst staat. Daar staan gebouwen op die altijd bewaard
moeten blijven. Je kunt het Rietveld-Schröderhuis dus altijd zelf
gaan bekijken in Utrecht!
-
Gerrit Rietveld
Wat denk je, zou deze stoel lekker zitten? Waarschijnlijk niet. Maar dat hoeft ook niet, volgens Gerrit Rietveld. Hij heeft deze stoel gemaakt. Rietveld wilde laten zien wat je écht nodig hebt om een stoel te maken. Als je uit deze stoel ook maar één latje weghaalt, zakt hij in elkaar. Met minder kan het niet.
Gerrit Rietveld leefde van 1888 tot 1964. Hij was meubelmaker, net als zijn vader. Zijn vader maakte meubels die in die tijd heel gewoon waren: donker, stevig en zwaar. Gerrit vond dat maar saai. Hij wilde iets nieuws proberen, iets vrolijkers. Hij bouwde deze Rietveldstoel. Beroemde kunstenaars vonden zijn stoel mooi. Ook kunstenaars van De Stijl. Rietveld werd lid van hun groep.
En hij deed nog iets: hij ging weer naar school. Naar een school voor architecten. Want Rietveld wilde iets groters bouwen dan een stoel. Hij wilde een huis bouwen.
-
Gedicht 'Trein'
Dit gedicht stond in het tijdschrift De Stijl. Want ook dichters
waren er lid van. Maar zo'n raar gedicht, dat hadden ze nog niet
vaak gezien. Het zijn allemaal verschillende lettertypes. En het
ene woord is groter dan het andere. En sommige woorden zijn
onderstreept.
Wie heeft dit gedicht gemaakt? Niemand kende de dichter: I.K.
Bonset. Mensen begonnen te denken: "Is dat wel een naam, I.K.
Bonset? Of is het een nep-naam? Misschien bedoelt de dichter wel:
IK Ben Sot, ik ben gek!" Niemand wist het.
Maar als je goed naar het gedicht kijkt, is het niet zo raar. Het
heet 'Trein'. Het ziet er ook een beetje uit als een trein: een
lange sliert van woorden. En krijg je ook niet een beetje het
gevoel van een trein als je het leest? "Beuken bonken bonk bonk
bonk bonk…" Dat was precies wat de dichter wilde.
De betekenis van woorden en zinnen is niet zo belangrijk. Die moet
je even vergeten. Daarom hebben de woorden ook allemaal een ander
lettertype. Ze horen niet echt bij elkaar. Het gaat om de losse
woorden en om het gevoel dat je daarvan krijgt. Dát is
belangrijk.
Net zoals het bij schilders om het gevoel van een schilderij ging,
gaat het bij deze dichter om het gevoel van het gedicht. En wat
bleek later? I.K. Bonset is een schilder! Theo van Doesburg, de
oprichter van De Stijl, heeft deze gedichten onder een schuilnaam
geschreven. Hij was dus niet alleen architect en schilder, maar ook
dichter!
-
Theo van Doesburg & Piet Mondriaan
Zie je welke kleuren er gebruikt zijn in dit schilderij? En zie
je dat er alleen rechte lijnen en vlakken zijn? Het schilderij is
helemaal in de stijl van de kunstgroep De Stijl. Het is geschilderd
in 1925 door Theo van Doesburg. Hij is de
oprichter van De Stijl. Zijn collega Piet Mondriaan is de
beroemdste schilder van deze stijlgroep.
Piet Mondriaan leefde van 1872 tot 1944.
Hij schilderde al voordat hij bij De Stijl kwam. Maar zijn
schilderijen waren toen heel anders. Je kon goed zien wat hij
schilderde: een boerderij of een appelboom bijvoorbeeld. Maar dat
veranderde na de Eerste Wereldoorlog. Mondriaan ging steeds
abstracter schilderen: een gewone appelboom werd een tekening met
allemaal vierkante en rechthoekige vlakjes. Alleen wanneer je weet
wat het eigenlijk was, kun je zien wat de vlakjes moeten
voorstellen.
Later gingen Mondriaan nog verder. Hij vond dat een schilderij
helemaal niet meer iets bestaands hoefde voor te stellen, ook niet
een heel klein beetje. Het gaat niet om wat een schilderij
voorstelt. Het gaat erom welk gevoel je ervan krijgt.
De schilderijen uit die tijd zijn nog steeds rechte vlakken met
geel, rood en blauw. Het stelt alleen niks meer voor. Dat lijkt
saai, maar dat is het niet! Elk lijntje en elk vlakje is weer
anders. Er zijn zwarte lijnen, grijze, dikke, dunne en zelfs het
wit is niet overal even wit! Zo worden schilderijen die niks
voorstellen toch leuk om naar te kijken!
Victory Boogiewoogie is een heel bekend schilderij van Piet
Mondriaan. Dat schilderij kost maar liefst 37 miljoen euro! Het
schilderij is zelfs nog niet eens af ook. De plakbandjes zitten er
nog op. Je kunt het zelf gaan bekijken in het Gemeente Museum Den
Haag.
-
Café de Unie
Dit is Café de Unie. Het is gebouwd in 1925 en staat in
Rotterdam. Valt je iets op? Welke kleuren heeft het? Precies: rood,
blauw en geel. Het is een Stijl-gebouw! Het is bedacht door meneer
J.J.P. Oud (1890-1963). Deze architect hoorde bij De Stijl.
De Stijl was een groep van kunstenaars. Eén soort kunst was
bouwkunst: architectuur. De architecten van De Stijl hebben veel
gebouwen bedacht. Ze maakten er tekeningen en plattegronden van.
Maar er zijn er maar een paar echt gebouwd. Eén daarvan is het Café
de Unie. Je kunt dat gebouw nog steeds bekijken. Het staat in
Rotterdam. Je ziet dan alleen niet het echte café. Dat is in de
Tweede Wereldoorlog plat gebombardeerd. Het nieuwe Café de Unie is
nagemaakt in 1986.
-
Nijntje en De Stijl
Dit is het beroemdste konijntje op de wereld: Nijntje! Iedereen
kent Nijntje. De boekjes over Nijntje zijn in heel veel talen
vertaald. Maar wist je dat Nijntje eigenlijk ook een beetje bij De
Stijl hoort?
Dick Bruna, de tekenaar van Nijntje, doet bijna hetzelfde als De
Stijl. Hij maakt eenvoudige tekeningen met zwarte lijnen. En hij
gebruikt alleen heldere kleuren: rood, geel en blauw. Maar ook
groen en bruin. En van hem mogen de lijnen wel rond zijn. In
Nijntje zie je invloed van De Stijl.
De Stijl heeft nog meer invloed gehad. Vooral op de architectuur.
De regels van De Stijl zelf waren wel erg streng. Al dat geel, rood
en blauw, dat vonden mensen later veel te lastig. Maar gebouwen van
De Stijl waren ook heel praktisch en heel licht. Denk maar aan het
Rietveld-Schröderhuis. In de stroming die na De Stijl kwam, de
Nieuwe Zakelijkheid, bleven mensen zo bouwen: eenvoudig, licht en
praktisch.
-
De stijl van De Stijl
Dit is een koe! Mooi hé? Of zie je het toch niet echt…? De
mensen van De Stijl vonden dit helemaal geweldig. Volgens hen moest
een schilderij zo eenvoudig mogelijk zijn. Ze gebruikten alleen
rechte lijnen en vlakken, geen rondjes. En ze gebruikten ook maar
drie kleuren: geel, blauw en rood. En wit, zwart en grijs.
Geel, blauw en rood zijn de basiskleuren. Je kunt er alle andere
kleuren mee maken. Geel en rood wordt oranje, blauw en rood wordt
paars…. We noemen geel, blauw en rood ook wel primaire
kleuren.
Met de primaire kleuren en wit, zwart en grijs kon je volgens De
Stijl alles maken. Die kleuren laten rust en harmonie zien. Dat
vonden mensen in die tijd belangrijk. De Eerste Wereldoorlog was
net voorbij. Er was veel onrust en chaos. De kunstenaars van De
Stijl wilden mensen weer een goed gevoel geven. Dat deden ze met
lijnen, vlakken en de primaire kleuren.
Vensterplaat De Stijl. Voor docenten: Vensterles groep 5-8. Illustratie: Kok Korpershoek.