De brug. Voor de een de dagelijks terugkerende steen des aanstoots, voor de ander een karakteristiek herkenningspunt. Hoe dan ook, de brug is zonder enige twijfel Boskoops meest gefotografeerde object, terugkerend op honderden ansichtkaarten.
Het kabbelend water van de Gouwe, hotel Neuf, de kerk, het brugwachtershuisje, de huizen langs de oevers van de rivier. Voor veel bezoekers was dit karakteristieke dorpsgezicht, gezien vanuit Den Ham, eeuwenlang het eerste dat ze zagen van Boskoop. Als ze vanuit Gouda kwamen varen met de Volharding bijvoorbeeld.
Dan legden ze aan bij Neuf en daar werden ze vermoedelijk opgewacht door de Boskopers waar ze op bezoek kwamen. Gezamenlijk met hun gastheer of -vrouw gingen ze via de smalle straten van Boskoop naar hun logeeradres.
Verzamelen op thema
Al zolang er ansichtkaarten of prentbriefkaarten worden gemaakt, worden ze verzameld. Topografische kaarten zijn daarbij het populairst. Kaarten van de gemeente waar mensen zijn geboren, waar ze wonen of studeren. Ook andere thema’s zijn veelgevraagd en -gezocht. Kerken bijvoorbeeld of treinen, bussen, trams, molens, klederdracht, straatleven, schepen. Je kan het zo gek niet bedenken of er zijn kaarten over uitgegeven en er zijn mensen die het verzamelen. Die streven er dus naar alle kaarten van alle molens die in ons land hebben gestaan te verzamelen. Of alle gereformeerde of hervormde kerken. Of alle NS-stations. Om maar een paar voorbeelden te noemen. Wanneer is zo’n verzameling compleet? Niemand die het precies weet.
In Boskoop is het dorpsgezicht met brug de meest afgebeelde punt. Waarbij de in 1868 in gebruik genomen ijzeren draaibrug terugkomt op veel van de prachtige oude kaarten van rond de vorige eeuwwisseling. De Boskoopse uitgevers Mathot, Blonk en Jongejan en een aantal landelijk werkende uitgevers zijn daarvoor verantwoordelijk.
Maar ook de uit 1936 stammende Hefbrug staat op talloze kaarten. Open of dicht. Met boten eronder of juist niet. Alleen de brug of juist het hele aanzicht. Meestal vanuit Den Ham, maar ook met als standpunt de Voorkade.
Ook de ophaalbrug uit 1850 staat op een kaart. In 1908 kwam Mathot met kaarten van de ophaalbrug uit 1850 en van Boskoop in 1895 na de brand. De foto’s stammen weliswaar uit die jaren, maar de kaarten zijn dus van jaren later. Dit heeft veel verzamelaars op het verkeerde been gezet.
Internationaal bezoek
Waarom werden er juist aan ons dorp zoveel ansichtkaarten gewijd? Vooral vanwege de internationale positie als ’s werelds grootste aaneengeschakelde boomkwekerijgebied, zoals Boskoop die jarenlang heeft ingenomen. De internationale handel in planten en bomen bracht vele buitenlandse bezoekers naar ons dorp. Die kwamen handelen of een van de vele tentoonstellingen bezoeken. Of kwamen aan de hogere of middelbare tuinbouwschool een opleiding volgen. En soms bleven die geiten dan hangen in Boskoop. Dan werden het hanggeiten. Of, op z’n Boskoops, ‘hanggaiten’. En ze stuurden allemaal kaarten naar familieleden en vrienden. Kaarten van de straten of de bedrijven waar ze in de kost waren of van de hogere tuinbouwschool op de hoek van het Reijerskoop en de Valkenburgerlaan.
Vanaf 1868 werden in Boskoop grote tentoonstellingen over bloemen, rozen en andere planten georganiseerd. Maar al te vaak met koninklijk bezoek. De eerste grote expositie in de ‘gouden tijd van de ansichtkaart’ was pas in 1911. Toen werd de Groote Bloemententoonstelling gehouden. Boekhandel Mathot kwam rond de tentoonstelling met enkele series ansichtkaarten van 10 cent stuk. De kaarten gingen de hele wereld over. Dat was ook het geval met de tentoonstellingen van 1913 en de twintiger en dertiger jaren. Toen was Mathot ter ziele gegaan en was het stokje overgenomen door andere uitgevers.
Fotogenieke straten en wegen
Sommige wegen en straten van Boskoop kwamen veel vaker terecht op een kaart dan andere. Reijerskoop, Zijde, Dorpsstraat, Rozenlaan en Achterkade zijn waarschijnlijk de meest afgebeelde straten, maar ook Voorkade en Barendstraat kwamen (door de brug) vaak terug. Dat geldt ook voor het Oranjekwartier. Zeker de Julianastraat is op veel kaarten terug te vinden.
Ook de Nieuwstraat is relatief vaak terug te vinden. Dat heeft ermee te maken dat de Nieuwstraat in vroeger jaren veel winkels en ook de centrale bakkerij van Boskoop waren gevestigd. Van straten als de Berkenweg en Tuinstraat bestaan slechts enkele kaarten. Daarop rijtjes woningen, vrijwel geen mensen. De fotograaf heeft bijna in het voorbijgaan afgedrukt.
Wat opvalt: hoe nieuwer de wijk of buurt, hoe minder kaarten. Van de omgeving Goudserijweg en Snijdelwijk zijn al veel minder ansichtkaarten gemaakt, daarna droogde de productie snel op.
‘Groeten uit Boskoop’
‘Groeten uit’ is het tweede type ansichtkaart waarvan er vele zijn uitgegeven. Op zo’n kaart dan een afbeelding van één of een serie straten of panden. Of de brug, de watertoren, het gemeentehuis, de hogere tuinbouwschool of een ander fotogeniek object. Op goedkope kaarten staat een algemene afbeelding en is slechts aan het woord ‘Boskoop’ te zien dat deze refereert aan ons dorp.
Uitvouwkaarten
Een speciaal genre waren de uitvouw of uitklapkaarten. Vooral uitgever Jongejan heeft meerdere prachtige exemplaren uitgegeven. Enkele met afbeeldingen van Boskoop waarachter tien kleinere foto’s waren weggevouwen. Andere ware kunstwerkjes die als kleine schilderijtjes konden worden neergezet of aan de muur worden gehangen. Mathot heeft ook enkele uitvouwkaarten uitgegeven. Onder meer eentje met een postbesteller met een posttas die met een clipje open kon. Klapte je deze open dan kwam er een serie van 8 kleinere foto’s uit. Deze uitvouw- of uitklapkaarten waren natuurlijk wel duurder dan de gewone kaart.
Mobilisatiekazerne
Een bijzonder thema was de mobilisatiekazerne die in de Eerste Wereldoorlog op de Zijde in Boskoop was gevestigd. Van augustus 1914 tot het einde van 1915 waren in Boskoop ongeveer 1400 gemobiliseerde soldaten gehuisvest. Eerst in scholen en loodsen, later in de Mobilisatiekazerne die speciaal hiervoor op het sportterrein aan de Zijde was gebouwd. Dit duurde echter niet lang. Een vlooienplaag maakte het leven in de kazerne ondragelijk. De soldaten gingen naar Dordrecht. Maar niet nadat de 1400 soldaten vele ansichtkaarten hadden verstuurd waarin ze hun vrienden en familie lieten zien waar ze terecht waren gekomen.
Boskoop staat op de kaart
In 2021 verschenen in het blad Paktijd de serie ‘Boskoop in ansichten’. In drie artikelen van Eric Stolwijk werd aandacht gegeven aan ansichten over Boskoop, de bedrijven die de kaarten hadden uitgegeven, thema’s en aan enkele verzamelaars met grote collecties van deze kaarten. Op de website van de Historische Vereniging (HVBoskoop.nl) zijn de nummers van Paktijd met deze artikelen te vinden.
