‘Marieke’ geeft blik op middeleeuws Ouddorp
Archeologisch onderzoek van de historische vereniging voor Goeree-Overflakkee ‘De Motte’ heeft geleid tot drie reconstructies van het twaalfde-eeuws Ouddorp: de kerk, het landschap en het meisje dat Marieke is genoemd. Ze werpen een nieuw licht op de geschiedenis van het dorp op de kop van Goeree-Overflakkee.
De reconstructies zijn een laat uitvloeisel van de restauratie die de kerktoren in het centrum van Ouddorp in 1982 onderging. Tijdens die restauratie kreeg De Motte, de historische vereniging die zich toen nog hoofdzakelijk bezighield met archeologie, de gelegenheid om haaks op de toren een sleuf te graven en de ondergrond te onderzoeken.
Kind
Uit het zand – de kerk staat op een duintop – wisten de amateurarcheologen bijzondere vondsten naar boven te halen. De meest opvallende vondst was ongetwijfeld de onderkant van een schedel. De amateurarcheologen vermoedden dat het om een kinderschedeltje uit de twaalfde eeuw ging.
Lange tijd gebeurde er niets omdat De Motte niet beschikte over een werkruimte om de vondsten te determineren. De vondsten verdwenen uit beeld. Toen De Motte weer over een werkruimte beschikte, werd in 2015 door de inmiddels opgerichte Werkgroep Archeologie van De Motte besloten om het gezicht van de schedel en de leefwereld van het middeleeuwse kind te reconstrueren.
Het schedeltje was niet compleet. Het bestond uit vier losse stukken: de onderkaak, de bovenkaak en twee delen van het schedeldak. Een fysisch antropoloog die is gespecialiseerd in het maken van gezichtsreconstructies, stelde aan de hand van de schedeldelen vast dat een gezichtsreconstructie mogelijk was. Ze schatte de leeftijd van het kind op 7 jaar. Om het geslacht van kind te kunnen bepalen was DNA-onderzoek noodzakelijk. Aan de hand van een kies kwam het laboratorium van de Lakehead University in Ontario (Canada) tot de conclusie dat om vrouwelijk DNA ging. Helaas wees nader onderzoek in Nederland uit dat de onderkaak niet bij de rest van de schedeldelen paste. Een ander deel van de schedel bleek de onderkaak van een kind van 15 jaar te zijn. Daarmee kon de gezichtsreconstructie niet plaats vinden. In plaats daarvan ontstond een ‘artist impression’ van het meisje vervaardigd door een archeologisch kunstenaar.
De Motte had tot de uitkomst van het DNA-onderzoek de werktitel ‘Martinus van Ouddorp’ gebruikt. Dit omdat de schedeldelen waren gevonden naast de kerk die oorspronkelijk aan Sint Maarten was gewijd. Toen het geslacht bekend was, kreeg het meisje de naam ‘Marieke’. Door uitgebreid literatuuronderzoek was een kunstenaar in staat Marieke van de juiste kleding te voorzien. Die kleding is enigszins luxe, omdat het meisje, gezien de locatie van haar graf, waarschijnlijk tot de rijkere bewoners van Ouddorp behoorde. Marieke zit op een zetel die overeenkomt met een in Overschie opgegraven stoel uit de twaalfde eeuw.
Kerk
De kunstenaar heeft tevens een reconstructie van de kerk van Ouddorp vervaardigd, die na alle verbouwingen in de loop der tijden thans niet meer herkenbaar is als middeleeuws. Onder het pleisterwerk zijn twaalfde-eeuwse muurresten aangetroffen en rondbogige nissen. Sommige muurresten zijn van tufsteen, een bouwmateriaal dat vanaf circa 1200 snel terrein verloor aan de baksteen.
Landschap
Om de leefwereld van Marieke helemaal tot leven te laten komen is ook het landschap van Ouddorp in de twaalfde en dertiende eeuw door een kunstenaar gereconstrueerd. In vogelvlucht is een paraboolduin met het dorp en natuurlijk de kerk te zien. Naast de bijbehorende boerderijen en akkers, is ook de kasteelheuvel Spreeuwenstein zichtbaar. Een kasteelheuvel uit die tijd staat ook bekend als een motte, de naam van de historische vereniging die overigens in 1969 is opgericht. Van de kasteelheuvel Spreeuwenstein is in opdracht van De Motte een maquette vervaardigd.
Marieke van Ouddorp werpt een nieuw licht op de geschiedenis van Ouddorp. Lang ging men er van uit dat de kerk en de toren in 1348 zijn gebouwd. Dat verhaal kan nu ontkracht worden, immers de kerk is nu gedateerd als een twaalfde-eeuws bouwwerk. De reconstructie van het bouwwerk, Marieke en haar leefomgeving zijn vanaf 12 juli 2019 te zien in Museum Ouddorp en de kerktoren. Naast de expositie bestaat het project ‘Marieke van Ouddorp’ uit twee tijdschriften. Ten eerste een special van De Ouwe Waerelt, het tijdschrift van De Motte en ten tweede een tijdschrift over Marieke voor de jeugd. Naast rondleidingen in het Museum Ouddorp en de kerktoren, zal De Motte eveneens een onderwijsproject op Goeree starten.
Het project ‘Marieke van Ouddorp’ is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Zuid-Holland.
De volgende kunstenaars hebben meegewerkt aan het project:
- Jannoah Doorneweerd: maquette kasteelheuvel Spreeuwenstein
- Jeroen Nipius: reconstructie mottekasteel en omgeving Ouddorp
- Kevin Wilson: reconstructie kerk en schets kind
De werkgroep van De Motte die dit project heeft mogelijk gemaakt bestaat uit: Annet van Leersum, Alexandre van den Berg, Bert Bosloper en Arjen Diepenhorst.
