Sportman Jaap Eden is een beroemde Haarlemse sportheld. Tegen de buitenmuur van de Extransporthal in Haarlem hangt zijn portret prominent naast dat van andere sportgrootheden uit deze stad. Jaap Eden groeide echter op bij zijn grootouders die eigenaar waren van logement Velserend in Santpoort-Zuid.
In Santpoort opgegroeid
Jaap Eden belandde bij zijn grootouders omdat zijn moeder overleed in het kraambed en zijn vader, een sportleraar in Groningen, geen tijd had om hem op te voeden. Baby Jaap verhuisde daarom van het hoge noorden naar het westen van het land waar hij veel tijd doorbracht in de Kennemerduinen.
In die Kennemerduinen heeft hij ongetwijfeld veel gerend en geravot, mogelijk de basis van zijn sportcarrière op de schaats, op de fiets en bij HFC Haarlem. Over Jaap Eden (1876-1925) doet het verhaal de ronde dat hij heeft leren schaatsen in het vroegere natuurbad Velserend, vlak bij de Ruïne van Brederode.
Opening zwembad later
>Maar dat kan niet anders dan een verzinsel zijn. Eden overleed in 1925 te Haarlem en het zwembad ging pas negen jaar na zijn overlijden open. Voor die tijd konden zwemmers terecht bij de Velser Spoorbrug of zwembad De Put bij de Spuisluis in IJmuiden. Mag het schaatsen van Eden zelf een fabeltje zijn, wel werd op het natuurbad tientallen jaren geschaatst.
Geliefde plek
Het was een geliefde plek voor Velsenaren om daar zwemmend, dansend en musicerend de vrije tijd door te brengen. Een weetje? Bij de opening in 1935 kostte een abonnement voor de zomer 4,80 gulden, een winterabonnement voor ijsvermaak kwam op 2 gulden, met het verplichte lidmaatschap van de vereniging Santpoort's Bloei.
Sportief bezoek
In 1936 stond een bezoek aan het zwembad op het programma van de Olympische ploeg voor de Spelen van Berlijn. De Marleen Veldhuis van die dagen heette Rie Mastenbroek. Zij wist als ongekroonde koningin van de Spelen in Berlijn ook in Velserend de rugslag voor dames over honderd meter te winnen.
Velserend een begrip
Ruim zestig jaar was natuurbad Velserend in de wijde omgeving een begrip en een vaak gekozen bestemming voor schoolreisjes. De reputatie van Velserend was niet voor niets. Het zwembad met het donkere water trok jarenlang vele bezoekers. Geen chloorwater, maar zuiver duinwater met een beetje kalk en ijzer erin. Het bad profiteerde van het onvervalste duinwater dat uit drie bronnen van vijfenvijftig tot vijfenzeventig meter diepte uit de grond werd gepompt. Het water oogde in het zwembad anders dan het heldere chloorwater uit een gewoon zwembad. Het was donker en zanderig, maar dat kwam door de grijze wanden van het bassin.
Ruud
Een vermaarde en geliefde zwembadbaas was Ruud van Deurzen, die vaak werd gevolgd door een sliert kinderen. Van Deurzen was een entertainer die er niet voor schroomde de boel door spannende spelletjes flink op stelten te zetten. Zoals het opduiken van munten die in het diepe waren gegooid, of het opgraven van flesjes bij het diepe bad waarin briefjes zaten waarop de beloning voor de jonge vinders stond geschreven.
Nog een stunt van hem was toen hij tijdens de zwemvierdaagse in Velserend verkleed als een Arabier op een kameel de ligweide op kwam rijden. Grote hilariteit in het zwembad, weet oud-badmeester Gerard Schol zich te herinneren. "En typisch Ruud van Deurzen."
Sluiting
In 1995 sloot Velserend definitief de poorten, dat al in een kwade reuk was komen te staan door een politie-inval en de vondst van hasj op het terrein. Dat gebeurde in 1985, toen de politie duizend kilo verdovende middelen in Velserend aantrof waarna een aantal arrestaties volgde. Santpoorters brachten de hasjzaak in verband met het vergaan van het drugsschip Lammie voor de kust maar ook dat bleek een verzinsel omdat de Lammie al in 1974 was vergaan. Het dorp had in elk geval wat om over te kletsen.
de Hoogeberg
Veel Velsenaren kozen in die tijd ook al voor zwembad de Hoogeberg aan de Trompstraat, dat op zijn beurt in 2003 sloot. Sindsdien is zwembad De Heerenduinen voor Velsenaren de plek om te poedelen of baantjes te trekken. Van het natuurbad Velserend is op dit moment weinig meer over. Het dichtbegroeide bassin is met enige moeite nog zichtbaar vanaf de weg. Al meer dan veertien jaar kijkt niemand meer om naar het terrein en een projectontwikkelaar heeft er zijn begerige oog op laten vallen om er appartementen te bouwen.
Verval
Voor wie de moeite neemt om over het hek te klimmen ziet een haveloze bende. In een hoek van het terrein staan de restanten van een glijbaan, terwijl het bord Natuurbad Velserend op zijn kop tussen het gras is geplant. De enige gebruikers van het water in het bemoste bassin zijn nijlganzen. Een familie zwemt vrolijk rond, zonder weet te hebben van de kinderen die hier ooit hebben gespeeld en gegild.
