Een mooie uitdrukking is dat: 'Van heinde en ver'. Het betekent eigenlijk: 'Van binnen de omheining, dus van heel dichtbij, tot van heel ver weg'. Tegenwoordig betekent het vooral: 'Overal vandaan'. Dit laatste venster gaat over de mensen die naar de Zaanstreek kwamen. Sommigen kwamen om te werken, anderen waren op de vlucht. Dat is in alle tijden gebeurd, gebeurt nog en zal altijd blijven gebeuren.
De Spaghettiflat
Weer was er een oorlog voorbij en weer moest Nederland opgebouwd worden. Al viel dat in de Zaanstreek wel mee: er was weinig schade aan de fabrieken en de productie kwam snel weer op gang. Er was veel vraag naar nieuwe arbeiders.
Die werden eerst gezocht in eigen land. Er kwamen mensen uit Groningen, Friesland en Drenthe. De Zaanse werkgevers richtten het Bouwbureau Zaanse Industrie op om voor al die nieuwe mensen woningen te bouwen. Zo ontstond bijvoorbeeld Poelenburg.
Al snel kwamen er ook werknemers van verder weg. Eerst uit Italië en Spanje, later ook uit Turkije en Marokko. Voor deze 'gastarbeiders', zoals ze toen werden genoemd, werden simpele woonoorden opgezet. De woonoorden hadden mooie namen. In Wormerveer woonden Spanjaarden in 'El Buen Hostal' (de goede herberg), in Zaandam woonden Turken in 'AHtürk' (je begrijpt dat die mannen voor Albert Heijn werkten) en in Poelenburg in Zaandam woonden veel Italianen samen in de 'Spaghettiflat'!
Veel luxe was daar niet, maar iedereen geloofde dat de gastarbeiders maar kort zouden blijven. Ze kregen ook geen Nederlandse les en van het woord 'inburgering' had nog niemand gehoord. Eigenlijk werden al die mannen aan hun lot overgelaten.
Gezinshereniging
Toen Spanje en Italië lid werden van het verenigde Europa en het daar beter ging, keerden veel gastarbeiders uit die landen terug naar huis. Maar Turkije en Marokko werden geen lid (Turkije wordt dat misschien op den duur wél) en de mannen uit die landen verdienden nog altijd beter in Nederland dan thuis. Ze begonnen alleen hun familie te missen.
Dat begreep de Nederlandse regering ook en er kwam een regeling voor gezinshereniging. Veel vrouwen en kinderen uit Turkije en Marokko kwamen naar de Zaanstreek. Ze gingen wonen in de wijken die door het Bouwbureau Zaanse Industrie waren neergezet. En in 1994 opende in Poelenburg in Zaandam de Sultan Ahmet Moskee, toen de grootste moskee in West-Europa. Daarmee kregen de Turkse moslims een prachtige eigen plek in de Zaanstreek.
Molukkers, Surinamers en Antillianen
Na de onafhankelijkheid van Indonesië kwamen veel Molukkers naar Nederland. Ze hadden gevochten in het Nederlandse leger en voelden zich in het nieuwe land niet veilig. In Nederland wilden ze wachten tot ze een eigen staat konden stichten. Dat is nog steeds niet gelukt. Een grote groep kwam in Wormerveer terecht.
Toen Suriname onafhankelijk werd, in de jaren '70 van de vorige eeuw, zochten veel Surinamers hun geluk in Nederland. Een deel van hen kwam in de Zaanstreek wonen. Ook Antillianen verlieten de eilanden om een beter bestaan te vinden. Zij zijn overigens gewoon Nederlandse staatsburgers.
De toekomst
De vroegere gastarbeiders kregen in de loop der tijd allerlei namen. Zo heetten ze een tijdje migranten, toen medelanders, daarna allochtonen en ook nog even Nieuwe Nederlanders.
Vast staat dat de eerste generatie keihard heeft meegewerkt om de Zaanstreek welvarend te maken. Hun kinderen zullen nieuw werk moeten vinden. Er is steeds minder vraag naar echte fabrieksarbeid. De Zaanstreek wil een kenniscentrum worden, vooral op het gebied van voeding. Daarvoor is het nodig dat iedereen goed onderwijs krijgt. Maar dat geldt natuurlijk voor alle Zaanse kinderen, 'van heinde en ver'!