1945 yılından itibaren

Surinam ve Hollanda Antilleri

Batı’daki Sömürgelerin Hollanda’dan Ayrılması

Periode
Tijd van televisie en computer

Curaçao'nun başkenti Willemstad, bu liman ve ticaret şehrinin 1635'ten bugüne kadar olan tarihine şahitlik eden renkli bir mimariye sahiptir. Aruba, Bonaire, Saba, St. Maarten ve St. Eustatius ile birlikte Curaçao, Hollanda Kraliyeti'ne ait altı Antil Adası bölgesinden biridir. 1975 yılına kadar Surinam da bu grubun içindeydi.

Hollanda ile 'Batı'daki sömürgeleri arasındaki ilişkiler, yirminci yüzyılın ikinci yarısında, kökten değişti. İkinci Dünya Savaşı'nda Surinam ve Hollanda Antilleri serbest kaldı. Müttefikleri, askeri anlamda ve boksit, petrol gibi savaş sanayii bakımından önemli olan hammaddelerle desteklediler. Savaştan sonra, deniz aşırı topraklar olarak anılan coğrafya, bölgesel özerklik ve genel oy hakkı elde etti. Yeni yönetimsel ilişkiler, özerk bölgeleriyle birlikte Atlantik ötesi Kraliyet için bir tür anayasa niteliğinde olan ve 1954'te Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden (Hollanda Kraliyeti'nin Statüsü) belgesinde belirtilmiştir.

1970'lerin başında, birçok Afrika ve Asya ülkesi çok önceden sömürgelikten kurtulup bağımsızlıklarını kazanmış durumdaydı. Surinam'da da bağımsızlık söylemleri yayılmaya başladı. Hollanda hükümeti, buna İşçi Partili (PvdA) Başbakan Joop den Uyl başkanlığında hemen olumlu tepki verdi. İki yıl içinde, Surinam'daki koalisyon hükümeti Başbakanı Henck Arron ile birlikte, Jagernath Lachmon önderliğinde ciddi bir muhalefetten sonra, 25 Kasım 1975 tarihinde oy birliğiyle bağımsızlığın kabulüne yol açacak bir düzenleme yaptılar. Hollanda, Surinam'ı uzunca bir süre gelişmekte olan ülkelere yapılan ekonomik yardım fonuyla desteklemeyi sürdüreceği, sözünü verdi. Bu vaat, 1982'deki 'Aralık Cinayetleri'nden (Decembermoorden) sonra birkaç yıl askıya alındı.

Bağımsızlık sürecinde çeşitli etnik gruplar arasında ortaya çıkan gerilim, gelecekle ilgili belirsizlikler ve Surinam'daki herkesin Hollandaya da Surinam vatandaşlığı arasında seçim yapmak zorunda kalması, 1975'te 130.000'den fazla Surinamlının Hollanda'ya göç etmesine neden oldu. Hollanda ile Antiller arasındaki ilişkilerde 1954'teki belge Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden (Hollanda Kraliyeti'nin Statüsü) geçerliliğini korudu. Bunların içinden Aruba, 1986'da Status Aparte olarak anılan Ayrı Statü'yü aldı ve 1996'dan beri Kraliyet içinde bir ülke niteliği kazandı. İlişkilerin yenilenmesi konusunda, 2005 yılından beri diğer adalarla da görüşmeler devametmektedir.

Hollanda'nın, uzun süren ortak tarih, birçok aile bağları ve dil sayesinde Aruba, Hollanda Antilleri ve Surinam'daki çok kültürlü Karayip toplumlarıyla güçlü 'uluslar ötesi' bağlantıları vardır. Zira, buralarda konuşulan birçok dilin yanında Hollandaca bir ortak dil konumundadır. 2005 yılında Surinam, Hollanda Dil Kurumu'nun (de Nederlandse Taalunie) üyesi olmuştur (Kurumun üyeleri Hollanda, Belçika ve Surinam'dır).

Nederland en ‘de West’

De contacten tussen Nederland en het Caribisch gebied gaan bijna 400 jaar terug. Vanaf 1633 verovert de West-Indische Compagnie verschillende eilanden op de Spanjaarden: Sint-Maarten, Bonaire, Curaçao, Aruba, St. Eustatius en Saba. In 1667 verovert Nederland de vruchtbare, rijke Engelse kolonie Suriname.

Op de talloze plantages in Suriname worden producten als suiker, koffie, cacao en tabak verbouwd. Tot slaaf gemaakte Afrikanen bewerken de landerijen. De eilanden zijn belangrijk voor zoutwinning en als uitvalsbasis voor de kaapvaart. Vanaf 1642 gebruikt de West-Indische compagnie Curaçao als doorvoerhaven voor tot slaaf gemaakte mensen. Hier worden zij door de Nederlanders doorverkocht aan de koloniën van Spanje – de grootste wereldmacht in die tijd.
Vechten voor vrijheid: de marrons in Suriname

Sommige slaven hebben de moed om het verschrikkelijke leven op de plantage te ontvluchten. Deze zogenaamde ‘marrons’ bouwen dorpen in het oerwoud. Regelmatig vallen ze plantages aan en nemen ze nieuwe vluchtelingen op. Het lukt de Nederlandse koloniale overheid niet om dit tegen te gaan.

In 1760 – meer dan 100 jaar vóór de afschaffing van de slavernij in 1863 – sluit de eerste marrongroep vrede met de Nederlandse machthebbers. Vanaf dat moment zijn ze vrij en onafhankelijk. Nog steeds wonen in Suriname zes verschillende marrongroepen. Ze hebben een heel eigen cultuur, waarin nog veel terug te vinden is van hun Afrikaanse afkomst. Sinds 2010 is de Dag van de Marrons (10 oktober) een officiële feestdag in Suriname. Dan vieren zij hun strijd tegen onderdrukking en voor vrijheid. Ook de Marrongemeenschap in Nederland viert deze dag.
Vechten voor vrijheid op Curaçao: Tula

Het is 17 augustus 1795. Tula werkt als slaafgemaakte op de Curaçaose plantage Knip. Hij wil opstaan tegen het onrecht dat hem en de andere Afrikaanse mannen en vrouwen wordt aangedaan. Samen met een grote groep volgelingen legt hij het werk neer en gaat hij naar de plantage-eigenaar. De tot slaaf gemaakten eisen hun vrijheid op

Tula weet dat de Franse legers van Napoleon Nederland hebben veroverd – en dus zijn de koloniën nu ook in handen van de Fransen. Zij willen ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’. Maar dat geldt dan toch ook voor de slaven? De koloniale overheid is het daar niet mee eens. Jammer genoeg mislukt de opstand van Tula. Hij wordt verraden, gemarteld en wreed gedood. Ieder jaar wordt op Curaçao op 17 augustus de opstand van Tula herdacht als begin van de lange strijd voor de bevrijding van de slaven
Surinamers en Antillianen in Nederland

Tot de Tweede Wereldoorlog wonen er maar weinig Surinamers en Antillianen in Nederland. Na de oorlog komen er eerst jongeren uit Suriname, Curaçao en Aruba om in Nederland te studeren. In de jaren 60 gaat het steeds slechter met de economie in Suriname en de Antillen. Werkloze arbeiders zoeken in Nederland een betere toekomst.

In 1975 wordt Suriname een zelfstandig land. Surinamers moeten kiezen: willen ze een Surinaams of een Nederlands paspoort? Duizenden Surinamers komen in de jaren voor en na de onafhankelijkheid naar Nederland omdat ze vinden dat ze daar een betere toekomst hebben. De Caribische migranten nemen ook hun cultuur mee. Denk maar aan de heerlijke Surinaamse roti kip en de swingende muziek. Het Zomercarnaval in Rotterdam begon ooit als klein Antilliaans feestje en trekt nu jaarlijks honderdduizenden bezoekers.
Suriname wordt zelfstandig

De Tweede Wereldoorlog is een keerpunt in de koloniale geschiedenis van Nederland. Tijdens de oorlog heeft koningin Wilhelmina al beloofd dat de overzeese gebieden meer vrijheid zullen krijgen. De eerste stap is het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden van 1954. Suriname en de Nederlandse Antillen krijgen meer zelfbestuur.

Vanaf 1954 hebben alle Surinamers de Nederlandse nationaliteit. Maar steeds luider klinkt de roep om onafhankelijkheid. In Nederland regeert vanaf 1973 het kabinet onder leiding van premier Joop den Uyl. Hij vindt dat Nederland geen koloniën meer hoort te hebben. Na jarenlang onderhandelen is het op 25 november 1975 zo ver: Suriname wordt een onafhankelijke republiek.
Smeltkroes Suriname

Door het koloniale verleden wonen in Suriname veel verschillende bevolkingsgroepen. Voordat de Europeanen de macht in handen nemen leven er al verschillende inheemse volkeren. Zij vormen nu een kleine minderheid. Creolen (nakomelingen van tot slaaf gemaakten) en Marrons (nakomelingen van gevluchte slaven) vormen de grote groep met wortels in Afrika.

Na de afschaffing van de slavernij in 1863 zijn er nieuwe arbeidskrachten nodig. De Nederlandse regering werft daarom met mooie beloften contractarbeiders uit China, India (Hindoestanen), en Java. Na een paar jaar geld verdienen op een plantage zouden ze terug kunnen naar hun familie. Maar de contractarbeiders, in die tijd ‘koelies’ genoemd, worden slecht betaald en verdienen niet genoeg om hun familie te helpen. De meesten keren nooit terug naar hun moederland.
Nederland en de Antilliaanse eilanden

Vanaf de 15de eeuw zijn de Antillen het speelveld van Europese landen die hier voet aan de grond proberen te krijgen, op zoek naar handel en rijkdom. Vanaf 1633 zijn de eilanden lange tijd Nederlandse koloniën. In de 19de eeuw zijn ze nog een tijdje Engels. Maar vanaf 1816, als Nederland geen republiek meer is maar een koninkrijk, horen de eilanden definitief bij Nederland.

Na de Tweede Wereldoorlog ondertekenen Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen (de zes eilanden) het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Er komt meer gelijkwaardigheid tussen Nederland en de vroegere koloniën. Op 1 januari 1986 maakt Aruba zich los van de Nederlandse Antillen. Het wordt een apart land binnen het Koninkrijk. De laatste verandering vindt plaats in 2010: behalve Aruba zijn nu ook Curaçao en Sint-Maarten landen binnen het koninkrijk. Bonaire, St. Eustatius en Saba worden bijzondere gemeenten. Vanaf dat moment bestaat het Nederlandse koninkrijk uit vier landen, met Willem-Alexander als koning.
De erfenis van het verleden

Veel Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders hebben voorouders die het in de koloniale tijd erg zwaar hebben gehad. Ze werden tot slaaf gemaakt of werkten als contractarbeider tegen een hongerloon op een van de vele plantages. De laatste jaren laten de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders steeds vaker hun stem horen.

Zij vragen begrip voor en erkenning van de pijn en het onrecht dat hun in de koloniale tijd is aangedaan. Ze wijzen op het racisme en de discriminatie die zij ook vandaag nog in Nederland ervaren. Vooral de discussie over Zwarte Piet roept veel emoties op. De stereotype Zwarte Piet wordt steeds meer vervangen door rode, gele en blauwe Pieten. De laatste jaren komt er meer aandacht voor het Nederlandse slavernijverleden. Sinds 2009 wordt ieder jaar in het Oosterpark in Amsterdam op 1 juli Keti Koti gevierd: de afschaffing van de slavernij in 1863. Keti Koti komt uit de Surinaamse taal sranantongo en betekent ketenen gebroken.