René Descartes
De Fransman René Descartes (1596-1650) wordt ook wel gezien als één van de grootste filosofen uit de geschiedenis. Zijn ideeën en gedachtenexperimenten hebben bijgedragen aan het gedachtegoed van de Verlichting en de toenemende waarde die vanaf die tijd werd gehecht aan wetenschap. Gedurende zijn carrière heeft hij voor een lange periode in Nederland gewoond, waar hij zijn belangrijkste werken schreef, waaronder de Principia Philosophiae. Zijn verblijf als buitenlandse denker in Nederland is karakteriserend voor de 17de eeuw. De bijzondere staatsinrichting zonder centrale heerser in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, zoals Nederland toen heette, zorgde samen met economische belangen voor een tolerant klimaat. Hier waren wetenschappers en filosofen relatief vrij om te denken, te zeggen en te schrijven wat zij wilden. Zo konden zij vaak ongestraft hun ideeën uiten die in de landen rondom de Republiek tot vervolging zouden leiden. Als gevolg hiervan trokken veel mensen uit het buitenland naar Nederlandse steden, waaronder Rotterdam, zodat zij met een zekere vrijheid hun werk konden doen.
Gevolgen van filosofische werken
Descartes schreef de Principia Philosophiae in eerste instantie in het Latijn. Enkele jaren later werd het boek vertaald in meerdere talen, zoals het Engels, het Frans en het Nederlands. De erfgoedcollectie van Bibliotheek Rotterdam bevat de Nederlandse vertaling uit 1690. De volledige titel luidt: Principia Philosophiæ: of beginselen der wysbegeerte: een werk, bequaam voor des zelfs naerstige betrachter, om door klare gronden tot de hoogste trap van wijsheit en wetenschap, die van 't menschelijk verstant bereikt kan worden. Dit geeft al direct inzicht in het doel en de inhoud van het boek: in dit werk geeft Descartes een overzicht van zijn ideeën en legt hij zijn kijk op de wereld uit. Hij legt bijvoorbeeld uit hoe veel slimmer God is dan de mens. Ook verklaart hij hoe wij met onze geest ons lichaam kunnen bewegen.
Dit boek bevat ook de wereldberoemde zin: Cogito ergo sum - ‘Ik denk, dus ik ben’. Deze uitspraak geeft Descartes’ idee weer dat elk mens aan alles kan en moet twijfelen, behalve aan het eigen bestaan, want dat wordt tijdens het twijfelen al bewezen. Je kan immers niet nadenken als je niet bestaat. Met deze zin veranderde Descartes de menselijke kijk op bewustzijn voorgoed. Dit is echter niet het enige wat dit boek teweeg heeft gebracht op wetenschappelijk gebied; zo heeft de Principia Philosophiae de bekende wetenschapper Isaac Newton geïnspireerd tot het doen van experimenten die hebben geleid tot baanbrekende ontdekkingen in de natuurkunde. Zo zou je kunnen stellen dat we dankzij Descartes nu van de zwaartekracht afweten!
