De Plantage wordt wel het oudste aangelegde stadspark van Nederland genoemd. In 1766 besloot de vroedschap van Schiedam op het Nieuwe Werk een park aan te leggen. De bebouwing was daar beperkt tot beide buitenzijden, die van de Buitenhaven en de Nieuwe Haven, zodat in het midden een nagenoeg onbebouwde strook grond lag. De vroedschap, nu zouden we zeggen gemeenteraad, wilde een park ‘ter voldoening van de algemene inclinatie en verlangen welke al zeedert langen tijd bespeurt is geweest, dat het Nieuwerk mogte worden beplant, het welk tegelijk tot meer aanzien deezer stad zoude verstrekken’. Het ontwerp voor het prestigieuze park kwam van stadsarchitect Arij van Bol'es, die zich liet inspireren door Franse voorbeelden. De Franse tuinen met hun gladgeschoren gazons en strak geknipte heggen en bomen in geometrische vormen waren destijds overal de mode. De aanleg van het park werd voortvarend ter hand genomen. In 1767 konden de burgemeesters mededelen dat zij ‘het land van het Nieuwerk hadden doen omspitten, de boomen langs den Tuynlaen laten uitroeyen en verkopen; soe dat (het saysoen thans daar zijnde) het voorsz. Nieuwerk als nu ten genoegen van ’t algemeen en tot Cieraad van dat gedeelte deeser Stad met eene aangename en vermakelijke Plantagie soude kunnen worden voorsien’. Begin negentiende eeuw veranderde de heersende smaak en in 1826 werd de Plantage opnieuw ingericht onder leiding van de bekende tuinarchitect Jan David Zocher. Hij maakte er een park in de romantische stijl van met kronkelende paden en dicht geboomte.
Daarna heeft het park ook nog verschillende gedaantewisselingen ondergaan.
Het was ten tijde van de aanleg beslist bijzonder dat het park ‘ten genoegen van ’t algemeen’, ofwel voor iedereen toegankelijk, was en niet alleen voor een kleine elite. De hogere klassen zullen zich echter wel meer thuis hebben gevoeld in de Plantage, want het was een deftig park vooral bedoeld om er beschaafd converserend te wandelen. Dat gaf wel eens problemen met bezoekers die zich niet aan de gedragsnormen wensten te houden. Er kwamen daarom speciale verordeningen die bezoekers verboden in de perken te lopen, over de sloot langs het park te springen of er kippen te laten lopen! Wie zich daar niet aan hield, kon voor de kantonrechter komen en een forse boete krijgen. Veel andere bezoekers, ook gewone Schiedammers, kwamen in het park om er te flaneren. De zogenoemde pantoffelparade was populair onder jong en oud. De Plantage bood ook muzikaal genot met uitvoeringen in de muziektent die er tot 1952 stond
