Diverse ruilverkavelingen in de gemeente Hellendoorn hebben in de tweede helft van de 20ste eeuw geleid tot grote landschappelijke veranderingen. Primair doel was het vergroten van de winst per ha door de percelen grond zodanig opnieuw in te delen dat een meer moderne vorm van bedrijfsvoering mogelijk zou worden. Zo vond in 1970 een ruilverkaveling in Haarle plaats. Bijzonder aan deze verkaveling was het vrijwillige karakter, in combinatie met de omvang: ruim 1.250 ha grond van 169 landeigenaren. Dat was op deze schaal nog niet eerder voorgekomen in Overijssel.
Versnipperde grond
Belangrijkste reden om te praten over een herverdeling van de
gronden in Haarle was de grote versnippering. Door zaken als
grondverkoop, de markeverdeling en het opsplitsen van
boerenbedrijven lagen de gronden van één boerderij soms kilometers
uiteen. Verder was er sprake van een slechte waterhuishouding. De
afwatering van lager gelegen gebieden was belabberd, waardoor veel
percelen jaarlijks maandenlang onbegaanbaar waren.
Na circa 1950 leidde mechanisatie tot schaalvergroting in de
landbouw. Dit versterkte de behoefte aan een meer efficiënte
perceelsindeling. Ook bracht de slechte verkaveling onnodig hoge
kosten met zich mee voor het inschakelen van loonbedrijven, welke
in deze tijd opkwamen. Tenslotte kostte het beheer van de
versnipperde landerijen onnodig veel tijd voor de eigenaren van de
percelen.
De Heidemij aan het werk
Er was 14 jaar voorbereiding aan te pas gekomen voordat de
verkaveling in 1970 daadwerkelijk van start ging. Op basis van een
Streekverbeteringsplan was een comité in samenwerking met de
Heidemij erin geslaagd om iedereen mee te krijgen. Honderden
hectares grond werden sindsdien geëgaliseerd, nieuwe watergangen
werden gegraven en wegen werden verhard. In hoog tempo verdwenen
hiertoe de oude beplantingen, houtwallen en vele kolken en poelen.
Tegelijkertijd werd er ook twee hectare bos aangeplant.
De ruilverkaveling kwam in het voorjaar van 1973 gereed. Het aantal
kavels was gehalveerd van 450 naar 225. Van de 169 deelnemers
hadden er 110 de grond in één kavel liggen. Daarna ging de
intensivering van de landbouw in een ras tempo verder. Er
verschenen tientallen nieuwe ligboxstallen in het landschap en het
aantal stuks rundvee steeg gemiddeld met meer dan 30%. Intussen nam
het percentage agrariërs in sneltreinvaart af. Waren er in 1970 nog
169 boeren betrokken bij de ruilverkaveling, tegenwoordig is dit
aantal in Haarle teruggelopen tot enkele tientallen.
Historische structuren
Ook elders in de gemeente Hellendoorn vonden ruilverkavelingen plaats, zoals die van Daarle-Hellendoorn. De positieve economische resultaten zorgden voor tevredenheid. De afwatering verbeterde, het rendement van de bedrijven steeg en de grotendeels agrarische gemeenschap bloeide als nooit tevoren. Vanuit cultuur- en natuurhistorisch oogpunt werden er naderhand wel vraagtekens gezet bij de opoffering van het landschap aan de economische bedrijfsvoering. Rond 2000 bracht het waterschap het waterpeil in de sloten van Haarle juist weer omhoog, om de ecologische waarden van het gebied te versterken. Elders in de gemeente keren kleinere percelen terug in het landschap. Overheid en maatschappelijke organisaties stimuleren tegenwoordig juist weer de aanleg van historische erf- en wegbeplanting.