Er is een tijd van werken en er is een tijd van
ontspanning. Dat is door de eeuwen heen al zo geweest.
In de 17de eeuw waren Vastenavond in het voorjaar en de
kermis in het najaar festiviteiten om naar uit te kijken. Maar ook
cafébezoek was vroeger al populair, gezien het grote aantal
herbergen en andere drinkgelegenheden dat Heemstede en Bennebroek
toen ook al hadden. Een fraai voorbeeld is De 1ste Aanleg in
Heemstede, op de hoek Raadhuisstraat-Kerklaan.
Ganstrekken en gansknuppelen
Al in 1626 gaf de heer van Heemstede toestemming tot een
wreed volksvermaak dat op Vastenavond plaatsvond. Onder grote
belangstelling moest men trachten 'te paard, in de wagen, op de
schaats of te voet de met vet besmeurde kop van een aan zijn poten
opgehangen gans eraf te trekken'. Ook populair in die dagen was het
gansknuppelen: in één slag proberen de kop van de gans af te slaan.
Ook hazen en konijnen werden voor dit doel gebruikt. Dit wrede
volksvermaak was niet beperkt tot Heemstede, maar werd in heel
Nederland beoefend. Overigens verbood de heer van Heemstede in 1642
het ganstrekken en andere spellen op zondag.
Dobbelen
Kermissen zijn van alle tijden, zoals de Sint Janskermis
in de Haarlemmerhout. In 1597 was er een politieverordening (keur)
op het verkopen van 'koek, fruiten en wafels'. Er mocht gedobbeld
worden en een loterij worden gehouden (rijffelkramen). Verloot
werden zilverwerk, schilderijen, spiegels en kleinoden. Er
werd een omzet gehaald tot wel 6000 gulden. Ook
koorddansen kon op het programma staan. Komedianten van de
schouwburg in Amsterdam kregen in 1656 toestemming om tijdens de
Heemsteedse kermis op te treden, weliswaar binnenshuis.
Naar de herberg of kroeg
Een permanente vorm van vermaak boden de herbergen, veelal
te vinden langs doorgaande routes als Herenweg, Binnenweg en de
vaarten, wat handig was voor reizigers. In de zomer zochten
Haarlemmers, maar ook Amsterdammers, vertier in de Hout en kwamen
er alcoholische versnaperingen nuttigen. Haarlem was vaak
leverancier van bier. Omstreeks 1510 waren daar 120 brouwerijen
actief.
Een registratie uit 1792 vermeldt maar liefst 18 herbergen in
Heemstede. Voorname herbergen uit de 17de en 18de eeuw
waren de Dorstige Kuil (aanvankelijk aan de Herenweg, later aan de
Koediefslaan) en Het Wapen van Heemstede (aan het huidige
Wilhelminaplein) in Heemstede (sinds 1643), De (Oude) Geleerde Man
(hoek Rijksstraatweg-Zwarteweg) en De Swarte Hond (hoek
Schoollaan-Bennebroekerlaan) in Bennebroek. Het Wapen van Heemstede
en De Swarte Hond dienden tot het eind van de 19de eeuw tevens als
rechthuis, waar door schout en schepenen recht werd
gesproken.
Verder kent Heemstede sinds medio 19de eeuw de vermaarde
tapperij De 1ste Aanleg op de hoek van de Raadhuisstraat en
Kerklaan.
De oudste
De nog in bedrijf zijnde uitspanning met de oudste
papieren is De Konijnenberg aan de Herenweg. De historie van de
herberg gaat terug tot 1737. Het huidige pand is van omstreeks 1880
en is enkele malen gerenoveerd en uitgebreid tot een in de verre
omgeving gerenommeerd pannenkoekenrestaurant.
