Eind jaren 30 is het is onrustig in Europa. Nazi-Duitsland heeft Oostenrijk ingelijfd in 1938 en de spanningen lopen op. Nederland beroept zich net als in de Eerste Wereldoorlog op haar neutraliteit, maar vanaf augustus 1939 vindt de mobilisatie plaats. Op 28 augustus zijn 280.000 Nederlandse militairen op hun post onder wie 400 Boskopers. Ook in Boskoop zelf worden militairen gelegerd. Naast het Floragebouw is een veterinair hospitaal waar paarden worden verzorgd. Het garnizoen bestaat uit 200 man en er zijn ruim 300 paarden. Op 1 september wordt Polen binnengevallen; Frankrijk en Groot-Brittannië verklaren Duitsland de oorlog. Een lange koude winter volgt.
10 mei 1940, overschrijding der landsgrenzen!
Op de vroege ochtend van 10 mei worden Nederland, België en Frankrijk aangevallen door Duitse eenheden. In Boskoop wordt men wakker door het aanzwellende geronk van vliegtuigmotoren, het komt zelfs tot luchtgevechten die vanuit Boskoop gezien worden. De spanning neemt ook toe in Boskoop en op aanwijzing van de burgermeester worden NSB’ers vastgezet. In Boskoop zelf komt het niet tot gevechtshandelingen, maar met 400 man aan het front zal de angst er niet minder om geweest zijn. Naast een grondoffensief voeren de Duitsers luchtlandingen uit rondom Den Haag in een poging het Koningshuis en de regering gevangen te nemen. Zij hebben niet gerekend op de weerstand die wordt geboden. Op de vliegvelden rond de residentie zijn Boskoopse militairen actief. Na vijf dagen strijd geeft Nederland zich over. Zeven Boskopers komen om.
Bij de verdediging van de residentie komen de volgende Boskopers om het leven:
Klaas Adriaan van Eeuwen
Klaas Willem van Gelderen
Cornelis Hoogendoorn
Dirk Johannes Jongenburger
Johannes van der Wolf
Bij de verdediging van Rotterdam sneuvelt
Jan Nieuwerf
Bij de verdediging van Nederland sneuvelt
Kors Verweij
Bij de gevechten rond Rotterdam komt ook de 33-jarige Cornelis Verlaan om, een ex Boskoper. Hij woont inmiddels in Haarlem.
De bezetting en inkwartiering
Na de inval gaat het leven weer verder en de eerste weken lijkt er weinig veranderd. Op 24 mei worden de eerste Duitsers gelegerd in Boskoop, 80 man. Later worden dit 900 militairen die ook bij mensen thuis ingekwartierd worden. Het gemeentehuis biedt plaats aan de staf en vlaggen met hakenkruizen doen hun intrede. In maart 1941 komt een nieuwe eenheid, een anti-tankeenheid. Deze militairen worden niet ingekwartierd maar nemen hun intrek in de hervormde school aan de Zijde, in het Flora gebouw en in de Rozenburcht. Oefenende en marcherende troepen bepalen het straatbeeld. Voor sommige kwekerijen breekt een lastige tijd aan omdat de verkoop aan Groot-Brittannië en Canada volledig stil ligt. De handel met Duitsland bloeit weer op en hier wordt weinig kwaad in gezien. Het voordeel van het in bedrijf houden van de kwekerijen is bovendien dat veel tuinders hierdoor worden uitgesloten van de Arbeitseinsatz, de gedwongen tewerkstelling in Duitsland.
Gepakt!
In Boskoop is het relatief rustig tijdens de bezetting. Schijn bedriegt echter. Tijdens de oorlog zijn er tot 700 onderduikers voor een of meerdere dagen geweest en sommige van hen worden gepakt. Bij een paar nachtelijke razzia's vallen Nederlandse leden van de Landwacht woningen binnen op zoek naar jongemannen die de tewerkstelling in Duitsland trachten te ontlopen. Duitse troepen vallen enkele huizen binnen waar Joodse onderduikers zijn. Naast onderduikers hier verdwijnen er ook Boskopers, bijvoorbeeld de familie Hamburger. Dokter Hamburger is een graag geziene dokter die op het laatste moment onderduikt. Zijn dochter wordt echter wel opgepakt, zij overlijdt in een vernietigingskamp.
Vordere Wasserstellung
Achter de Atlantikwall, de Duitse linie langs de kust die loopt van Noorwegen tot en met Frankrijk, wordt een tweede linie aangelegd. De linie loopt net ten westen van Boskoop en wordt vanaf 1942 aangelegd. Nabij de Roemer en de Loeteweg worden tankgrachten gegraven en in de Nessepolder tussen de Gouwe en de Voorweg worden 3000 mijnen geplaatst. In de Watertoren wordt een observatiepost ingericht. Op de Hefbrug is een permanente controlepost; niemand kan de Gouwe over zonder gecontroleerd te worden. Ook wordt de brug onder lading gebracht.
Aftellen naar de bevrijding
1 mei 1945. Boskoop wordt opgeschrikt door laag overvliegende bommenwerpers. De lading wordt afgeworpen tussen Boskoop en Waddinxveen. Het betreft geen bommen, maar voeding! De bevrijding is op handen, maar het duurt nog tot 5 mei 1945. De berichten van de Duitse capitulatie bereiken Boskoop en de Vaderlandse driekleur wordt uitgehangen. De Binnenlandse Strijdkrachten (BS) heeft in de avond van 4 mei reeds afgesproken de openbare orde te handhaven. Hoewel de Duitse troepen zich over hebben gegeven, blijven zij toch nog enkele dagen in het straatbeeld. Zelfs de controle op de Hefbrug blijft, nu wel ondersteund door de BS. In Boskoop worden enkele NSB’ers en vrouwen die verdacht worden van een liefdesrelatie met Duitse militairen bijeengebracht. De hoon van het volk is hun deel; de bevrijding wordt uitbundig gevierd. Op 9 mei leveren de laatste Duitse militairen hun wapens in bij de Canadese bevrijders. Er is ook tijd voor reflectie. 61 Boskopers keren niet terug van het front of van de gedwongen tewerkstelling in Duitsland. Anderen sterven voor het vuurpeloton, komen om in Jappenkampen in Nederlands-Indië of vinden de dood in vernietigingskampen van de Nazi’s.
(Tekst: Mark Boon)
Het venster in de Canon van Nederland over de Tweede Wereldoorlog vind je hier.
