Vooral aan de Oude Maas hebben talloze molens gestaan, zowel aan de Zwijndrechtse als aan de Dordtse oevers. Een tochtje naar Kinderdijk om molens te bekijken was tot in de twintigste eeuw beslist niet nodig; in Dordrecht hebben er zo’n 130 gestaan en in de Zwijndrechtse Waard bijna veertig, waarvan meer dan de helft in Zwijndrecht.
De eerste papiermolen van Nederland
In 1586 kregen de uit Antwerpen gevluchte Hans van Aelst en de Dordtse molenaar Jean Lupaert octrooi om papier maken. Zij bouwden in Schobbelands-Ambacht een getijdenmolen, de eerste papiermolen van Nederland. Door de rook en damp van de zich uitbreidende zoutketen ging de kwaliteit van het gemaakte papier echter hard achteruit. In 1595 werden de Zwijndrechtse papiermakers door Gillis Rees, eigenaar van een van de zoutketen, uitgekocht en kwam er al binnen tien jaar een einde aan de eerste papiermolen van Nederland.
Molen De Kersenboom
De in 1822 gebouwde korenmolen De Kersenboom is de trots van Rijsoord. Na 1955 raakte de molen in verval en kwam in bezit van Stichting Rijsoordse Molen. De molen werd in 1991 naar meer landelijk gebied verplaatst, aan de overkant van de Waal, bijna recht tegenover zijn oorspronkelijke standplaats.
Naar de overkant van de Waal? Dan had de enige nu nog functionerende molen in de Zwijndrechtse Waard oorspronkelijk in de Reijerwaard gestaan! Maar goed, nu niet meer, dus we knijpen een historisch oogje dicht.
Molen Landzicht
De tweede nog bestaande korenmolen Landzicht staat in Heerjansdam. De uit 1868 daterende molen is al jaren niet meer in bedrijf. Om veiligheidsredenen zijn de wieken al in 2005 verwijderd vanwege de slechte bouwkundige staat van de molen. Hoewel het een rijksmonument is, heeft het herstel van de molen geen prioriteit. In 2018 is in ieder geval wel de gerestaureerde kap teruggeplaatst op de molenromp, dus wie weet zien we ook hier de wieken ooit weer draaien. De molen heeft diverse voorgangers gehad, waarvan de oudste uit de zestiende eeuw dateert.
Verdwenen molens
Van de talloze verdwenen molens was de aan de Oude Maas gelegen molen Welgelegen de meest aansprekende. Die naam had hij niet voor niets, de Dordtenaren genoten ervan. In 1934 was de molen in vervallen staat en wilde eigenaar N.V. Van Epenhuijsen Verenigde Chemische Fabrieken hem laten slopen.
Zwijndrechts burgemeester Jansen Manenschijn organiseerde op persoonlijke titel een inzamelingsactie, waarbij hij zich vooral richtte op degenen die het meeste plezier van molen Welgelegen hadden. Dat waren de vermogende Dordtenaren op de Wolwevershaven, Merwekade en op de Buiten Walevest.
Het mocht niet baten. Er verdween een welgelegen icoon aan de horizon van de Dordtenaren, die sindsdien met alleen de Zwijndrechtse watertoren uit 1898 genoegen moeten nemen...
