Een trapeziumvormige hanger is een amulet van gewei. Het amulet is gevonden in Laat-Merovingische geulafzettingen met bewoningsafval uit de periode van 680-760 na Christus.
In de Duitse literatuur spreekt men van een Herkuleskeule of Donarskeule , een Herculesknots of Donarknots. De oorsprong van dit soort amuletten gaat terug op de knots van Hercules, een godheid die vooral in de 2e eeuw erg populair werd. Kleine knotsjes komen voor aan hangers, op zijn vroegst aan het einde van de 2e eeuw. De knots is in vereenvoudigde vorm overgenomen door “Germaanse” volkeren als atropeisch (onheil afwerend) voorwerp en als symbool voor vruchtbaarheid. De relatie met Hercules zal buiten het Romeinse cultuurgebied niet meer bewust zijn gemaakt. Noll doopt de objecten daarom Donarknotsen. Of men in onze streken een associatie legde tussen de Germaanse Donar en de voorwerpjes, is natuurlijk helemaal de vraag.
De verspreiding gaat van Engeland tot in de Oekraine en van noordelijk Duitsland tot in Zwitserland. De amuletten dateren van de late 2e tot de 7e eeuw, het moment waarop ze onder invloed van het christendom verdwijnen.
Donarknotsen werden meestal uit gewei gemaakt, maar ook wel uit bot, hout, brons of edelmetaal. Het eenvoudige patroon van kruisen en lijnen dat het Leiderdorpse exemplaar vertoont, komt vaker voor op dit soort amuletten. Andere versieringen kunnen onder meer bestaan uit puntcirkels. In graven worden deze amuletten bij vrouwen of meisjes gevonden, in mannengraven ontbreken ze.
In Wijnaldum is een donaramulet in een Merovingisch vrouwengraf gevonden, maar ook een exemplaar in de nederzetting. Een groep van zeven amuletten uit Aalsum in Friesland is als halssieraad gedragen. Andere Friese vondsten zijn gedaan in Dokkum en Hogebeintum. In een offerplaats in de Broekpolder bij Heemskerk zijn twee amuletten ontdekt die daar kennelijk ritueel waren gedeponeerd. Dichterbij Leiderdorp, zijn amuletten gevonden in Valkenburg en in het grafveld van Rijnsburg. De amuletten waren dus tamelijk algemeen in het Friese kustgebied van de vroege middeleeuwen.
Bronvermelding:
M.F.P. Dijkstra, A.A.A. Verhoeven, K.C.J. Van Straten (red.), Nieuw Licht op Leithon, Archeologisch onderzoek naar de vroegmiddeleeuwse bewoning in plangebied Leiderdorp – Plantage. Amsterdam 2016.
