Sporen
Als je goed kijkt, kun je in Oldenzaal sporen ontdekken van de mensen die hier ongeveer 4.500 jaar geleden woonden. Deze mensen waren boeren en leefden in kleine dorpjes. Van deze dorpjes kun je bijna niks meer terugvinden. Maar sommige plekken waar de boeren hun doden begroeven, bestaan nog steeds.
Grafheuvels
De boeren begroeven hun doden in heuvels, die ze speciaal daarvoor naast hun dorpje maakten. Deze heuvels waren best groot: 0,5 tot 2 m hoog en 8 tot 10 m lang. Soms zijn de grafheuvels zo begroeid met bomen en planten dat je ze nauwelijks meer kunt herkennen. Bij de Zandhorst zijn een aantal grafheuvels gevonden. Waarom de boeren hun doden in grafheuvels begroeven, weten we eigenlijk niet.
Urnenvelden
Vanaf 1200 v. Chr. stopten de boeren met het bouwen van grafheuvels voor één persoon. De doden werden nu niet langer begraven, maar gecremeerd. De as deed men in een urn (een soort pot), die in een veel kleiner heuveltje op een urnenveld werd begraven. Urnenvelden zijn nog lastiger te herkennen dan grafheuvels. Veel urnenvelden zijn ontdekt door boeren bij het ploegen van hun land. Op de Tij bij Oldenzaal zijn veel urnen uit de periode tussen 1000 v. Chr.-600 v. Chr. teruggevonden. Het grafveld aan de Tij lag niet zomaar ergens in het landschap. Het lag aan een weg. We denken dat de boeren uit verschillende dorpjes rondom Oldenzaal gebruik van de begraafplaats maakten.
Help! Een geraamte?!
Je hoeft niet bang te zijn dat je ineens een deel van een geraamte bij een grafheuvel vindt. Van de begraven mensen is niets terug te vinden. Wel zijn er in sommige graven voorwerpen, zoals aardewerken potjes en wapens gevonden. Deze voorwerpen, de grafgiften, kreeg de dode mee voor het leven na de dood.
Strijdbijl
In de bodem zijn meer sporen te vinden van de eerste bewoners. Aan het begin van de 20ste eeuw vond archeoloog Ter Kuile twee zeldzame standvoetbekers. Deze bekers bleken ongeveer 5.000 jaar oud te zijn! Ook zijn er in Oldenzaal en omgeving stenen strijdbijlen uit deze periode opgegraven.
Schatgravers
De oude voorwerpenzijn heel bijzonder. Daarom zijn veel grafheuvels door de eeuwen heen leeggeroofd door schatgravers, die op zoek gingen naar waardevolle voorwerpen. Sinds 1961 zijn de oude begraafplaatsen beschermd en is het streng verboden erin te graven.
