Een tocht door de Hof van Twente is een historische reis door vele eeuwen. Waar je ook komt, overal voel je de adem van de geschiedenis. Hoe kan het ook anders in een gemeente met ruim 500 monumenten, waarvan 400 rijks- en ruim 100 gemeentelijke monumenten. Overal zijn monumenten zichtbaar. Wanneer je de stads- of dorpskernen nadert, steken oude torens al boven de lagere bebouwing uit. Op een lijst van monumentale bomen staan niet minder dan 300 bomen vermeld.
Delden
Nader je Delden, dan zie je de twee kerktorens, de watertoren en een oude fabrieksschoorsteen, alle vier monumenten. Ben je in het centrum van het stadje op het marktpleintje aangekomen, dan valt het oog dadelijk op de oude waterpomp uit 1894. In de buurt staan het voormalige gemeentehuis, nu Zoutmuseum, het vroegere kruidenierswinkeltje, nu VVV en het oude posthuis De Kroon. Bijzonder is het varkensrooster, in het verleden bedoeld om varkens tegen te houden. Het geeft toegang tot het kerkplein met de prachtige laatmiddeleeuwse Oude Blasiuskerk en zijn statige pastorie. Verlaat je het marktpleintje aan de andere zijde lang de winkel met de dubbele trapgevel van rond 1900, dan kom je al snel bij het oude fabriekscomplex, dat nu een aantal winkels huisvest, waar de monumentale schoorsteen met zijn baksteenversieringen alleen nog het beeld van de vroegere industriefunctie versterkt. Achter de fabriek leidt een straat met enkele bijzonder villa's, waaronder de houten Kroonenhof uit 1923, naar het station. Evenals de stationsgebouwen van Goor en Markelo heeft dit gebouw uit 1865 niet meer de functie waarvoor het neergezet is. Ook hier staan de oude bedieningshandels voor seinen en wissels nog op hun plek, evenals de oude waterpomp.
Kastelen
Wanneer je Delden langs de 19de-eeuwse watertoren en de oude
stenen muur van de kasteelmoestuin verlaat, bereik je al gauw het
prachtige kasteel Twickel, centrum van een landgoed van 4.000
hectare, één van de grootste van ons land. Twickel is met zijn
bijgebouwen en bijzondere ornamenten in de tuin goed voor 51
monumenten, één tiende van de hele Hof.
Samen met de overige zes bekendste buitenhuizen van de Hof komen we
op 180 monumenten. We praten dan over Warmelo (41), Weldam (39),
Nijenhuis (24), Diepenheim (13), Wegdam (8) en Westerflier (4). Het
landgoed Twickel heeft 150 boerderijen, vaak prachtig gelegen, half
verscholen achter een hoge es of tussen enkele weilanden in het
bos; de meeste zijn niet meer als boerenbedrijf in gebruik, maar
wel in groten getale te vinden op de monumentenlijst.
Goor en Diepenheim
Wanneer je de omstreken van Delden verlaat in de richting van Goor en Diepenheim veranderen de witzwarte luiken van de Twickeler boerderijen al snel in geelzwart, die horen bij het landgoed van kasteel Weldam, gelegen ten zuiden van Goor. Dat landgoed grenst aan dat van kasteel Nijenhuis, één van de vier buitenplaatsen van Diepenheim. Net als de Noordmolen bij Delden heeft "Den Haller", de watermolen van Diepenheim, een zeer idyllische plek in het prachtige landschap.
Markelo en Goor
Van Diepenheim is het niet ver naar de onder eeuwenoude eiken staande monumentale boerderijen van de buurtschap Stokkum. Opvallend hierbij zijn de kenmerkende dwarsinritten van de schuren. Deze worden dwarsritschöppes genoemd. Midden in de dorpskern van Markelo staat de 15de-eeuwse kerktoren. Even verderop staan het raadhuis en de molen, die beide uit de 19de eeuw stammen. De weg terug naar Goor leidt langs de laatmiddeleeuwse toren van de Goorse Hofkerk met zijn 17de-eeuwse ter plekke gegoten Hemonyklok. Even verderop ligt op de oude begraafplaats het grafmonument (1842) van Thomas Ainsworth, met een voor die tijd typerend opschrift: "Aan een nuttig man". Hij was dan ook één van de grondleggers van de Twentse textielindustrie.De route eindigt bij één van de jongste monumentale gebouwen in Goor, het in 2006 door architectenbureau Kristinsson gebouwde stadhuis.
