Als hun neef Wilhelmus, molenaarsknecht in Noord-Holland, niet door zijn vader teruggeroepen op een fiets naar Nieuwleusen was teruggekomen, waren de broers Berend Jan, Jan en Evert van den Berg vast ook molenaar geworden. Maar toen Berend Jan die fiets zag wilde hij er meteen ook een hebben. Hij zag wel handel in dat nieuwe vervoermiddel. Samen met zijn neef organiseerde hij fietstochtjes in de omgeving om ook anderen "de kop gek te maken" en klanten te werven. Vader Berend Jan zag er wel iets in en bouwde aan de Dedemsvaart een winkel en woonhuis om een tweewieler- en bouwmaterialenhandel te beginnen. De locatie was bewust gekozen met het oog op de aanvoer van goederen per schip, het goedkoopste transportmiddel in die dagen. De jongens begonnen ook fietsen te repareren; later zetten ze de fietsen zelf in elkaar.
Sociale werkgever
Op 27 juli 1904 werd de "Firma B.J. van den Berg" opgericht. In
1906 kwam de eerste monteur in dienst en al vlug waren er zeventien
personeelsleden. In 1908 verkocht neef Wilhelmus, vanwege zijn
drukke molenaarsbedrijf, zijn aandeel in de "fietsen-affaire" aan
Berend Jan. Jan richtte zich op de verkoop van fietsen. Evert nam
in datzelfde jaar de molen van hun vader over, maar bleef
financieel bij de fietsenhandel betrokken en deed later de
bouwmaterialenhandel. In 1913 startte de productie van
fietsenframes, wat leidde tot de bouw van een eigen fabrieksgebouw.
De architect heeft het ontwerp enigszins afgekeken bij Gazelle.
Tijdens een vakantie zagen de broers op de Rijn een schip met de
naam Union fait force (Eendracht maakt macht). Bij de
opening van de fabriek in 1914 stond op de gevel: UNION RIJWIEL
FABRIEK DEDEMSVAART. De naam Den Hulst werd vermeden, omdat de
Dedemsvaart veel meer bekendheid genoot.
In 1920 waren er 100 man personeel in dienst, die dat jaar
3.300 fietsen produceerden. De naam veranderde in "NV Union
Rijwielfabriek", met de broers als grootste aandeelhouders. Ze
waren sociale werkgevers. Zo schonken ze grond aan de
woningbouwvereniging om acht arbeiderswoningen aan de Burgemeester
Backxlaan te kunnen bouwen. Toen het bedrijf 25 jaar bestond
stichtte Berend Jan een pensioenfonds en stortte daarin als
beginkapitaal f 2.500,‒. Tijdens de crisisjaren ging het moeizaam
met de Union, maar spoedig klom het bedrijf weer uit het dal. In
1939 was de fabriek al te klein en kwam er een vleugel bij waarin
een lakkerij werd ondergebracht.
Modern bedrijf
Na de oorlog nam een nieuwe generatie de directieteugels in
handen: "mijnheer Bernard", "mijnheer Henk" en "mijnheer Jan". In
1955 volgde de splitsing van de Union. De "NV Union
bouwmaterialenhandel" kwam onder leiding te staan van mijnheer Jan
en de "NV Union rijwielfabriek" werd een beursgenoteerd bedrijf. De
fabriek was uitgegroeid tot een groot complex van gebouwen. Vanaf
1958 produceerde men ook bromfietsen. In 1966 ging de Union een
fusie aan met Motorenfabriek Kaptein NV in Utrecht onder de naam
Unikap. Maar de productie van bromfietsen was geen succes
en werd in 1973 weer afgestoten.
In 1964 rolde de miljoenste fiets van de band. Jhr. Van Nispen tot
Pannerden, commissaris van de Koningin in Overijssel, kreeg de
1.000.001ste fiets aangeboden. De fabriek had op dat moment 260 man
in dienst en produceerde 75.000 fietsen per jaar. In 1973 nam
"mijnheer Henk" als laatste van de oprichtersfamilie afscheid. Op
10 juni 1976 voltrok zich een ramp. Een grote uitslaande brand
legde het hoofdgebouw in de as. Er kwam een nieuw onderkomen. De
firma ontpopte zich als een modern bedrijf met veel nieuwe
modellen, reclame en sponsoractiviteiten. Maar diverse wisselingen
van directie en koers kwamen de herkenbaarheid en het marktaandeel
van Union niet ten goede. De dreiging van faillissement hing
regelmatig in de lucht. Niettemin rolde in januari 1984 de 4
miljoenste fiets van de band. Uiteindelijk werd op 20 november 2001
de fabriek failliet verklaard. De productie werd nog een tijdlang
voortgezet door de Sociale Werkvoorzieningschap Larcom. Op 29 mei
2009 verwoestte een enorme brand het grootste deel van de
voormalige bedrijfspanden van Union, waarin diverse bedrijven waren
ondergebracht.
