Velsen heeft één legendarische theatergroep voorgebracht. Bezoekers van een voorstelling van Hauser Orkater keken hun ogen uit. Het was lachen geblazen in je theaterstoeltje, als het muziektheater van de broers Van Warmerdam voorbijtrok. En niet alleen lachen, het was ook nog eens lekkere muziek om zachtjes mee te deinen.
Het publiek genoot
Hauser Orkater (1972-1980) was een muziektheatergroep met IJmuidense en Amsterdamse roots. Een theatergroep die in honderden voorstellingen nationaal en internationaal furore maakte. Het publiek genoot, hoewel de recensenten moeite hadden om de optredens in een bijpassend hokje te plaatsen. Was het nou popmuziek, was het theater of was het nou dans dat op het toneel werd opgevoerd? Eenmaal, na een voorstelling in Parijs, werd de groep door de sjieke Franse krant Le Monde bejubeld als 'Elf Buster Keatons op bezoek bij Samuel Beckett'. Oftewel, elf meesters van de mime die een rol speelden in een absurdistisch theaterstuk.
Witte Tejater
De groep is een samensmelting van Amsterdamse popmuzikanten en IJmuidense theatermakers, die het Witte Tejater als bastion hadden. Allemaal was dat te danken aan Peter van Warmerdam die in 1966 na twee andere toneelbanen in den lande toneelmeester werd van de Stadsschouwburg Velsen.
Peter van Warmerdam en de Culturele Stichting De Velser Gemeenschap, met ongeveer vijftig verenigingen, wilden een podium waar ze kosteloos konden optreden. Het grote aantal van vijftig verenigingen kwam niet uit de lucht vallen. De gemeente kende een vrij eenzijdige werkgelegenheid door Hoogovens of de vishandel.
Ontspanning na arbeid
Als tegenwicht was er de behoefte aan ontspanning. Daardoor bloeide in de negentiende en twintigste eeuw een bruisend verenigingsleven op waarvan de componist en dirigent Sam Vlessing aan het begin van de vorige eeuw een boegbeeld was.
Veel van deze verenigingen verlangden naar een podium en in 1969 werd dat dankzij de Velser Gemeenschap het Witte Tejater, naar de geest van die hippe tijd vanzelfsprekend geschreven met een j. Die naam kwam voort uit de provobeweging uit de jaren zestig, die het witte fietsenplan had bedacht.
Alles gratis
In het Witte Tejater moest alles gratis gebeuren, zowel het oefenen van de amateurverenigingen zelf als de voorstellingen voor het publiek.
Een eerste avond van een 'eksperimentele tejatergroep' in het oude PEN-gebouw aan de Kanaalstraat kwam toevallig tot stand. Dimitri Frenkel Frank, destijds theatermaker en tekstschrijver van het vermaarde satirische tv-programma 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer', liet op het laatste moment verstek gaan, toen hij als bedenker van de naam Witte Tejater aan de Kanaalstraat werd verwacht.
Geen paniek
Zijn wegblijven leidde niet tot paniek in IJmuiden. Peter van Warmerdam improviseerde ter plekke een voorstelling, op de tweede Witte Tejateravond ooit. De ongeveer veertig aanwezigen konden de eksperimentele tejatergroep bekijken, die kort daarvoor aan de keukentafel was gerekruteerd. De toneelrecensent van de IJmuider Courant heeft het later bij het rechte eind als hij over deze avond schrijft 'Interessante pogingen van jonge mensen, die zeker in staat zullen zijn belangwekkende dingen te laten zien'.
Experimenteel theater
Het begin van het experimentele theater was geboren en de drie broers Van Warmerdam experimenteerden vrolijk verder. Zoals anderen aan de hand van hun vader op het voetbalveld belandden, zo stonden zij op de bühne in de spotlights. Alex van Warmerdam vertelde er later over in een interview: 'Mijn vader organiseerde de brandscherm-avonden, oftewel de witte tejateravonden voor amateurtoneel. Als er dan niks was, belden wij rond in onze vriendenkring of daar iemand nog iets wist of deed. Wij maakten het dan verder af'.
NOS
In 1971 braken de IJmuidense theatermakers door via de NOS-televisie. Een jaar later kwam het huwelijk tussen de Amsterdamse popband Hauser Kamer Orkest en de IJmuidenaren tot stand en Hauser Orkater was geboren. Hun speelsheid en grilligheid leidde onder andere tot een van de mooiste songs van Hauser Orkater, 'The Beatles in Oud-IJmuiden' van de hand van Alex van Warmerdam. Hij had in een droom The Beatles gezien.
De gezamenlijke creativiteit op toneel duurde acht jaar. Met het opheffen van Hauser Orkater viel geenszins het doek voor de theatermakers. Onder de naam Orkater en De Mexicaanse Hond zetten de leden van de groep hun activiteiten voort.
