1995

Srebrenica

Dilema Penjaga Perdamaian

Periode
Tijd van televisie en computer

Pada tanggal 6 Juli 1995, para serdadu Bosnis-Serbia pimpinan Jendral Mladic melaju menuju daerah kantong Srebrenica yang dilindungi oleh Dutchbat III. Tanpa perlawanan yang berarti, para serdadu dapat menguasai wilayah yang sebagian besar penduduknya Muslim itu pada tanggal 11 Juli. Dengan bantuan angkatan bersenjata Belanda, orang-orang Serbia mengangkut masyarakat Muslim ke bus, setelah dipisahkan antara laki-laki, perempuan dan anak-anak. Tidak lama kemudian, orang-orang Serbia menghukum mati sebagian besar laki-laki Muslim tersebut (paling tidak 7000 orang). Para serdadu Belanda, sebagian dari mereka sudah merasa curiga namun tak satupun yang menyaksikan eksekusi tersebut, dipersilakan untuk meneruskan perjalanan ke Zagreb, dimana mereka disambut oleh Perdana Menteri Kok dan Penerus Takhta Pangeran Willem-Alexander.

Ketika berita tentang pembantaian yang terjadi "langsung di depan mata para serdadu Belanda" itu sampai ke Belanda, perdebatan terjadi mengenai apakah para serdadu Belanda seharusnya melindungi daerah kantong Srebrenica dari angkatan bersenjata Serbia dan mencegah terjadinya pembunuhan massal tersebut. Awalnya, sebagian besar perhatian diarahkan pada para serdadu, tetapi kemudian segera disadari bahwa tanggung jawab tidak dapat ditumpahkan semua pada mereka. Mereka mendapat mandat untuk tidak turut campur dalam perang. Pada bulan September 1996, Institut Belanda untuk Dokumentasi Perang (NIOD) diperintahkan oleh pemerintah untuk menyelidiki keadaan yang sebenarnya dari peristiwa tersebut. Ketika laporan NIOD diterbitkan tahun 2002, Perdana Menteri Kok menerima tanggung jawab politis untuk pembantaian di Srebrenica dan mengundurkan diri dari jabatannya.

Sejak awal para serdadu Belanda telah berpartisipasi dalam misi perdamaian Perserikatan Bangsa-Bangsa (PBB), dan atas nama PBB, para serdadu itu memantau pelaksanaan perjanjian damai dan pertempuran di berbagai kawasan perang di seluruh dunia. Misi yang pertama dilaksanakan tahun 1948 di Israel. Masalah yang berulangkali terjadi dalam misi seperti ini adalah mengenai penggunaan kekerasan. Apa yang boleh dan tidak boleh dilakukan oleh para penjaga perdamaian di daerah perang seperti itu? Parlemen Belanda mempunyai hak untuk memutuskan sampai sejauh mana keterlibatan serdadu Belanda. Parlemen harus mensahkan kesepakatan antara pemerintah Belanda dengan PBB tentang sampai batas mana para serdadu dipersenjatai dan jenis pertahanan yang diizinkankan untuk dilaksanakan. Hal ini berarti bahwa keseimbangan antara tugas para serdadu Belanda dan bahaya yang harus mereka hadapi sebagai konsekuensinya bergantung pada keputusan Parlemen Belanda.Setelah pembantaian di Srebrenica, sekali lagi ditetapkan bahwa Parlemen harus diberi informasi selengkap mungkin berkaitan dengan hal ini.

Pukulan hebat setelah kasus Srebrenica sangat dirasakan di Belanda. Hal itu membuat semakin besarnya keraguan dan kehati-hatian ketika mengirim para serdadu Belanda ke luar negeri. Namun demikian, kejadian tersebut tidak sampai membuat Belanda bersikap pasif dan menolak permintaan internasional untuk memberikan dukungan militer, karena Belanda berkeinginan untuk meneruskan memainkan peran dalam politik internasional dan penjaga perdamaian.

Burgeroorlog in Bosnië-Herzegovina

In het vroegere Joegoslavië in Midden-Europa woonden verschillende volken samen in één land. In 1990 valt het land uit elkaar omdat de volken niet meer samen willen leven. Vanaf 1991 ontstaan er burgeroorlogen tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Ook in Bosnië-Herzegovina.

Er zijn veel verschillen tussen de bevolkingsgroepen in Joegoslavië. Sommigen zijn moslim, anderen christen. Sommigen voelen zich Serviër, anderen Bosniër of Kroaat. Ook spreken ze verschillende talen.

President Tito weet er lange tijd voor te zorgen dat Joegoslavië ondanks alle verschillen een eenheid blijft. Als hij sterft wordt het steeds onrustiger in het land. De verschillende volken willen land voor zichzelf, waar alleen hun volk leeft. Joegoslavië begint uit elkaar te vallen. Er ontstaan verschillende landen, meestal op een bloedige manier.

Eén van de landen waar oorlog wordt gevoerd is Bosnië-Herzegovina. Hier wonen Bosniërs en Serviërs. De Bosniërs zijn moslim, terwijl de Serviërs christen zijn. De Serviërs willen een groot stuk land voor zichzelf, zonder Bosniërs. De Bosniërs verzetten zich hiertegen.
Nederlanders op vredesmissie

De oorlog in Bosnië-Herzegovina wordt steeds erger. De Verenigde Naties proberen de oorlog te beëindigen door speciale soldaten ('blauwhelmen') op 'vredesmissie' te sturen. Nederland is één van de landen die gaan helpen. De Nederlandse blauwhelmen krijgen een legerbasis bij het Bosnische stadje Srebrenica.

De Nederlandse soldaten krijgen de codenaam 'Dutchbat'. Dutchbat mag niet zelf vechten, maar moet in de gaten houden dat de Serviërs de Bosniërs niet aanvallen. Hierdoor hebben de Dutchbat-soldaten alleen lichte wapens, en maar 10 kogels per persoon. Ze kunnen dan ook niet op tegen het leger van de Serviërs.

Na de oorlog komt er veel kritiek op de vredesmissie. Veel mensen denken dat de ramp in Srebrenica voorkomen had kunnen worden als Dutchbat meer wapens had gehad en wel tegen de Serviërs had mogen vechten.

Er komt een groot onderzoek naar de vredesmissie. Het Nederlandse kabinet onder leiding van minister-president Kok voelt zich verantwoordelijk, en treedt af. De ramp in Srebrenica is een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. De regering is voorzichtiger geworden in het uitvoeren van vredesmissies.
Generaal Ratko Mladić

In de oorlog in Bosnië-Herzegovina stonden het Bosnische en het Servische leger tegenover elkaar. Generaal Ratko Mladić leidde het Servische leger. Mladić wordt verantwoordelijk gehouden voor de aanval op Srebrenica. Al voor deze aanval werkte hij mee aan het vermoorden van grote groepen Bosnische moslims.

Mladić wil niet gestraft worden voor zijn daden en probeert zijn straf te ontlopen. Pas op 26 mei 2011, zestien jaar na de aanval op Srebrenica, wordt hij opgepakt in het huis van een familielid. In Den Haag wordt er een rechtszaak tegen hem gevoerd door een speciale rechtbank. Hier worden ook andere mensen berecht die een rol hadden in de oorlog in Bosnië-Herzegovina.

Eén van die mensen is een officier uit het Bosnische leger, Naser Orić. Tijdens de oorlog in Bosnië-Herzegovina had Orić de leiding over een deel van het Bosnische leger bij Srebrenica. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor het aanvallen van Servische dorpen. Bij deze aanvallen werden gebouwen in brand gestoken en de Servische inwoners vermoord. Het zijn dus niet alleen de Serviërs geweest, die wreedheden hebben begaan. Zoals in bijna elke oorlog ligt het ingewikkelder.
De Nederlandse legerbasis

De legerbasis van de Nederlandse Dutchbat-soldaten is het terrein van een oude accufabriek bij Srebrenica. Wanneer de Serviërs steeds dichterbij komen, vluchten er grote groepen Bosniërs naar de Nederlandse basis. Hier hopen ze veilig te zijn voor de Serviërs. Maar lang niet iedereen kan in de oude fabriek slapen.

De Nederlandse soldaten besluiten dat bejaarden, zieken en kinderen voorrang krijgen. De rest moet buiten blijven. Op een gegeven moment zijn er wel 40.000 mensen op het kleine terrein. De legerbasis raakt overvol.

Helaas wordt ook de legerbasis van de Nederlandse soldaten aangevallen door de Serviërs. De Nederlanders krijgen van de legerleiding van de Verenigde Naties geen toestemming om zich met hun wapens te verdedigen. Ook een verzoek om de Nederlandse legerbasis met vliegtuigen ('luchtsteun') te komen verdedigen, wordt door de VN afgewezen.

De Nederlandse soldaten kunnen dus niets anders dan doen wat de Serviërs zeggen. De Serviërs bepalen wat er gaat gebeuren en de Nederlandse soldaten staan machteloos.
Vluchten naar de bergen

In Srebrenica worden de Bosniërs beschermd door de Nederlandse soldaten. Maar als het Servische leger steeds dichterbij komt, vluchten zo'n 15.000 Bosniërs de bergen in, op zoek naar veiligheid. De helft hiervan wordt alsnog vermoord door de Serviërs, die de Bosniërs de bergen in volgen.
Scheiden van mannen en vrouwen

Op 11 juli 1995 valt het Servische leger de Nederlandse legerbasis bij Srebrenica binnen. De Bosnische vluchtelingen en de Nederlandse soldaten worden ingesloten. De Serviërs willen dat alle mannen en jongens worden gescheiden van de vrouwen, kleine kinderen en bejaarden. Er worden bussen uit Srebrenica gehaald om ze te kunnen wegvoeren.

De Nederlandse soldaten worden gedwongen de Servische soldaten te helpen bij het selecteren van de mensen. De vrouwen, kleine kinderen en bejaarden moeten in de bussen gaan zitten. De mannen en jongens blijven achter.

Behalve de Serviërs weet op dat moment nog niemand wat er precies zal gaan gebeuren. Later worden ook de mannen en jongens in bussen weggevoerd. Op een andere plek worden zij vermoord. Meer dan 8000 Bosnische jongens en mannen komen om het leven.
Genocide in Bosnië-Herzegovina

Dit is een monument voor de slachtoffers van de aanval op Srebrenica. Op het monument zijn de namen van de slachtoffers van de oorlog te lezen. Op de achtergrond zie je de begraafplaats. De moord op de Bosnische mannen in Srebrenica wordt 'genocide' genoemd.

Genocide is het woord voor het vermoorden van grote groepen mensen om hun geloof en/of hun afkomst. Vaak is er van tevoren een plan gemaakt, maar na afloop wordt dat door de daders meestal ontkend.

In juli 1995 werden in Srebrenica bijna 8000 Bosnische moslimmannen- en jongens weggevoerd. Ze worden naar verschillende plekken gebracht langs de rivier de Drina. Veel slachtoffers worden geblinddoekt. Soms worden ook hun handen en voeten vastgebonden. Daarna worden ze vermoord.

De Serviërs proberen de slachtoffers te verstoppen door ze in grote massagraven bij elkaar te leggen. Hierdoor is het na de oorlog moeilijk om de mensen terug te vinden en te ontdekken wie ze waren. Nog steeds worden er graven gevonden van jongens en mannen die werden vermoord in de oorlog in Bosnië-Herzegovina.
Ook voor Dutchbat een ramp

De genocide in Srebrenica is in de eerste plaats verschrikkelijk voor alle vrouwen en kinderen die hun mannen, vaders, zoons en broers moeten missen. Maar ook voor de soldaten van Dutchbat is het een ramp. Zij waren machteloos toen er veiligheid van hen verwacht werd. Veel ex-soldaten kunnen daar nog steeds niet van slapen.

Het waren vaak jonge mannen en vrouwen die als Dutchbat-soldaat naar Srebrenica moesten. In het begin probeerden ze er het beste van te maken. Ze sloten vaak vriendschap met de Bosnische bevolking en met de kinderen.

Maar toen het erop aan kwam, konden ze de Bosniërs niet verdedigen tegen het Servische leger. Dat geeft een verdrietig, boos en machteloos gevoel, waar sommige soldaten de rest van hun leven last van blijven houden. Het woord daarvoor is 'oorlogstrauma'.