De Joodse of Nederlands-Israëlitische begraafplaats in Diemen is niet heel oud. De aanleg vond in 1913-1914 plaats toen in Amsterdam de Joodse begraafplaats Zeeburg, bij het huidige Flevopark, niet verder uitgebreid kon worden. Beide begraafplaatsen zijn van de Hoogduits-Joodse gemeente; de Portugees-Joodse gemeente heeft sinds 1614 een begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel. Er is ook een Joodse begraafplaats bij Muiderberg, maar vooral voor de armere joden was de ligging daarvan, ver buiten Amsterdam, een bezwaar.
De eerste graflegging in Diemense aarde geschiedde in 1914. Overigens lag ook de in 1714 in gebruik genomen begraafplaats Zeeburg ooit op Diemens grondgebied, tot 1896, toen Outersdorp bij Amsterdam gevoegd werd. Dat beide begraafplaatsen oorspronkelijk buiten de bebouwde kom lagen had als reden dat volgens de joodse voorschriften de grafrust zoveel mogelijk geëerbiedigd hoort te worden.
Op de begraafplaats in Diemen werden tot aan de Tweede Wereldoorlog jaarlijks ongeveer vijfhonderd mensen begraven. Na de oorlog waren het er nog maar een vijftal en tegenwoordig vinden er nog maar zelden begrafenissen plaats. Het precieze aantal hier ter aarde bestelden is niet bekend maar wordt op 13.700 of iets meer geschat. De meesten van hen waren Amsterdammers en maar weinig Diemenaren. Het aantal Diemense Joden was niet groot. Nog geen twintig in de jaren 1910-1920 tot honderdvijftig in 1935 (waaronder een aantal hier tijdelijk verblijvende vluchtelingen uit Duitsland en Polen). In 1941 telde Diemen nog 91 Joodse inwoners. Van hen overleefden ongeveer 25 de Shoah of Holocaust, onder wie Frits Gerzon, Manfred Asscher, Abraham Brandon, Jaap Stodel en George Verduin. De namen van 27 door de Nazi’s omgebrachte joden uit Diemen zijn terug te vinden op de website van Joods Monument: https://www.Joodsmonument.nl/.
Op de Joodse begraafplaats in Diemen bevindt zich ook een veld van ongeveer 400 urnen. Die bevatten de as van tijdens de oorlog in het kamp Westerbork overleden en op last van de Duitsers gecremeerde Joden.
Verder zijn in de jaren 1956-1957 in verband met de bouw van de Schellingwouderbrug in Amsterdam-Oost, vanaf de oude begraafplaats Zeeburg, zo’n 28.000 graven naar de Diemense begraafplaats overgebracht. Dit geschiedde onder rabbinaal toezicht waarbij, zoals de joodse wet voorschrijft, ook de aarde rondom iedere overledene werd meegenomen.
Jaap Haag
Verder lezen: Francine Püttmann, Joden in Diemen, in: Jan Mulder, Hanna Blok en Karin van Reenen (red.), Diemen buyten Amsterdam, Diemen 1987.
