Geloof
De kerk was vroeger heel erg belangrijk. De meeste Diemenaren waren christelijk en gingen vaak naar de kerk. Die was belangrijk voor het beleven van hun geloof. De pastoor of dominee leerde hen wat goed was en wat slecht. In de kerk doopte hij pasgeboren kinderen en hij zegende wie ging trouwen. Ook bij een begrafenis was er altijd een godsdienstige plechtigheid.
De oudste kerk van Diemen
De Mariakerk was eerst van hout, met een rieten dak, en werd in de 12e eeuw gebouwd. Wanneer precies weten we niet. Op een kerkraam heeft iemand ooit het jaar 1136 zien staan en mogelijk was dat het bouwjaar. In de 14e of 15e eeuw werd op dezelfde plaats een stenen kerk gebouwd. Deze kerk werd in 1807 wegens bouwvalligheid afgebroken. Alleen de fundamenten zijn bewaard gebleven. Die zijn terug te vinden op de kleine begraafplaats Gedenk te Sterven bij Oud-Diemen.
Geloofsstrijd
Eeuwenlang hadden de meeste Diemenaren hetzelfde christelijke geloof en was er maar één kerk, de katholieke (=algemene). Maar in de 16e eeuw veranderde dat. Er ontstond toen grote godsdienstige onenigheid. Veel mensen hadden bezwaar tegen de manier waarop in de katholieke kerk het geloof beleden werd: te veel rituelen vonden zij en te weinig gericht op het lezen en uitleggen van de Bijbel. Ook moesten zij niets hebben van de versiering van kerken met beelden. Veel mensen waren het eens met de Duitse kerkhervormer Maarten Luther, anderen sloten zich aan bij de wederdopers, voor wie het doopritueel alleen iets voor volwassenen was. Diemen telde kort na 1530 een aantal zogenoemde wederdopers. Vanaf ongeveer 1540 groeide in Nederland de aanhang van de Franse kerkhervormer Johannes Calvijn. Al deze groepen werden protestanten genoemd omdat zij protesteerden tegen de gang van zaken in de katholieke kerk. De geloofsstrijd was vaak fel en protestanten werden als ‘ketters’ zwaar vervolgd. Een aantal van hen kreeg de doodstraf. In dezelfde tijd ontstond er in ons land een opstand tegen de machthebber, die het hier toen voor het zeggen had. Dat was Filips II, die als ‘landsheer’ aan het hoofd stond van alle Nederlandse provincies samen (België en Luxemburg hoorden daar toen ook nog bij). Daarnaast was hij koning van Spanje. Hij wilde dat iedereen katholiek bleef. Maar dat waren de Nederlanders niet met hem eens en Willem van Oranje, de leider van de opstand, vond dat iedereen vrij moest zijn in de keuze voor het ene of het andere geloof.
Protestants of katholiek
Ook veel katholieken waren voor godsdienstvrijheid. Maar toen de opstandelingen in Nederland aan het langste eind trokken werden de protestanten hier toch de belangrijkste geloofsgroep. Dat ging ten koste van de katholieken. Zo werd in Diemen de Mariakerk rond 1585 protestants. Maar veel Diemenaren bleven katholiek en bezochten voortaan een soort noodkerk in Over-Diemen. Die was in 1630 ingericht in een boerderij. Want van de protestanten mochten katholieke kerken er toen niet als kerk uitzien. Daarom heette zo’n katholieke kerk een kerkhuis of schuilkerk. In 1787 werd de schuilkerkboerderij vervangen door het kerkhuis De Hoop aan de Hartveldseweg.
Tegen elkaar of met elkaar
In het jaar 1795 kwam er een einde aan de ongelijkheid tussen mensen met een verschillend geloof. In de 19e en 20e eeuw werden in Diemen nieuwe kerken gebouwd. Twee daarvan staan er ook nu nog. Dat zijn de in 1910 gebouwde katholieke St Petrus’ Bandenkerk en de in 1937 gebouwde protestantse Ontmoetingskerk. Ook in die tijd was het voor heel veel mensen heel erg belangrijk tot welke kerk je behoorde. Je had ook aparte scholen voor protestantse en katholieke kinderen, maar die tijd is voorbij. In Diemen zijn die scholen er nu voor álle kinderen. En godsdienstige verschillen zijn er nog wel, maar ze zijn voor veel mensen niet meer zo belangrijk.
Twee geloven op een kussen
‘Wat helemaal niet kon, dat was als een jongen en een meisje van verschillend geloof met elkaar gingen vrijen. Dat vonden de ouders, de dominee en de pastoor verschrikkelijk. Dan kwam er herrie en werd er gezegd: Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen.’
Herinneringen smid Arie van Dijk, van de oude smidse (HKD jrg 3-2, 1993)
