Bijna 150 jaar woonden en werkten de zusters Franciscanessen van Heythuysen in Oldenzaal. Hun klooster, het moederhuis, was gevestigd op een oud landgoed De Kreppel in Heythuysen in Limburg. In 1835 werd deze congregatie van de Franciscanessen van boetvaardigheid en liefde van Heythuysen opgericht. Zij zetten zich in voor onderwijs en ziekenverzorging.
Niet welkom in Oldenzaal?
De zusters van Heythuysen zochten een rustige plek voor een nieuwe stichting van hun congregatie. In 1847 kwamen twee zusters kwamen naar Oldenzaal om poolshoogte te nemen. Ze bezochten de pastoor, die hen enigszins wantrouwig ontving en de zusters voor onderdak doorstuurde naar een hotel. Hij meende dat de bevolking van Oldenzaal te arm zou zijn om het onderwijs van de zusters te betalen. Toch besloten de zusters te gaan, trouw aan het devies van hun congregatie: "God zal erin voorzien". De eerste vijf zusters kwamen in 1848 en vonden voorlopig een klein pand in de Deurningerstraat. Binnen 1 week hadden ze een bewaarschool voor kleine kinderen gestart.
De Kistemakersweide
De familie Kistemaker schonk de zusters een stuk grond tussen de Ketwich- en de Gasthuisstraat. Dit stuk grond, de Kistemakersweide, was erg laaggelegen. Op een zondag vroeg de pastoor vanaf de preekstoel de boeren te helpen de weide op te hogen. Er werden 4.400 karren zand aangevoerd. De zusters legden in 1851 de eerste steen en ze kozen als beschermheilige van het klooster St. Antonius. In 1852 begonnen de zusters een lagere school voor meisjes. Financieel zaten de zusters erg krap. Daarom begonnen ze een pensionaat, St. Antoine, voor meisjes uit de gegoede standen uit Nederland en Duitsland. Dochters van bekende families, zoals Dreesman en Brenninkmeier, hebben dit pensionaat bezocht. Het aantal internen schommelde sterk. Enige verbetering kwam toen textielfabrikant Gelderman in 1874 de zusters vroeg de meisjes van zijn fabriek les te geven tegen een vergoeding van f 235,‒ per jaar. De textielfabrikant Molkenboer volgde in 1890 dit voorbeeld. De fabrieksmeisjes kregen in hun vrije tijd, in de avonduren en op zondagmiddag algemene vorming en les in koken, huishouden en handwerken.
Katholiek onderwijs voor meisjes
De financiële situatie verbeterde toen de katholieke scholen in 1890 rijkssubsidie kregen. In 1900 kwam de leerplichtwet en moesten alle kinderen de lagere school bezoeken. Er kwam gebrek aan lokalen en aan onderwijzeressen. De zusters volgden de nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs op de voet. In 1920 kwam er een huishoudschool, in 1922 een MULO en in 1936 een BLO-school (BLO-bijzonder lager onderwijs). Na de oorlog kwam er een Mater Amabilis-afdeling en een opleiding voor leraressen NA (naaldvakken).
Ziekenzorg
De heer en mevrouw Gelderman wilden in Oldenzaal de wijkverpleging tot stand brengen. Twee zusters werden met deze taak belast. Vanaf 1907 gaf Gelderman jaarlijks f 300,‒ voor iedere zuster. Ook de artikelen nodig voor de wijkverpleging betaalde Gelderman. Pastoor Geurtsen spande zich in om samen mer de zusters Franciscanessen een klein ziekenhuis te beginnen in Oldenzaal. In 1895 aan de Zuidwal tegenover het klooster startte het eerste ziekenhuis. Met enige argwaan volgden de Oldenzalers dit gebeuren. De eerste patiënt was een ernstig zieke man. Na 14 dagen verliet hij geheel hersteld het ziekenhuis. Vanaf die tijd waren de Oldenzalers helemaal ingenomen met het ziekenhuis.
Het nieuwe ziekenhuis
In 1916 werd begonnen met de bouw van een nieuw ziekenhuis onder architectuur van K. Croonen. Het werd een volwaardig ziekenhuis met een operatiekamer, een laboratorium, een röntgenafdeling. De kosten waren f 130.000,‒. Vijftien zusters vormden daar een nieuwe communiteit met eigen woonruimtes en een eigen kapel. De zusters hadden het nieuwe gebouw nauwelijks betrokken in 1918 of de Spaanse griep brak in alle hevigheid uit. Op het hoogtepunt waren er in Oldenzaal 1200 patiënten met Spaanse griep. Veel mensen overleefden deze kwaadaardige griep niet. Het ziekenhuis werd in de volgende jaren vergroot en uitgebreid met veranda's, barakken, een nieuwe vleugel en een verpleegstershuis. Tot 1960 hebben de zusters Franciscanessen hun taak in het ziekenhuis vervuld.
Vergrijzing en vertrek uit Oldenzaal
In de Nederlandse afdeling van de Franciscanessen van Heythuysen daalde het aantal zuster van 1200 in 1948 naar 300 in 1994. De enkele oudere zusters die nog in Oldenzaal waren, vertrokken in 1996 na een waardig afscheid, verzorgd door de Oldenzaalse bevolking. De Franciscanessen van Heythuysen zijn voor Oldenzaal van onschatbare waarde geweest.
