De dichter Achterberg kreeg in 1938 TBS voor het vermoorden van zijn hospita en verbleef jarenlang in het Rijksasiel voor psychopaten te Avereest. Hierover dichtte hij later: "God in den hemel, beesten van menschen hebben mij in hun macht […] maar ik schreeuw tegen ze, op zielsgezag, een woord uit een oude grammatica: dat ik gvd verga en tot een vod ligt te verslenzen."
Een voorloper: bedelaarskolonie Ommerschans
Er werd wat afgeleden in dat grensgebied tussen Ommen en Balkbrug. Door de grote armoede en werkloosheid aan het begin van de 19de eeuw vervielen veel mensen tot bedelarij en landloperij. Deze mensen werden "heropgevoed tot brave burgers" in de "vrije" landbouwkolonies van de Maatschappij tot Weldadigheid, opgericht in 1818. De probleemgevallen werden doorverwezen naar de strafkolonie in Veenhuizen en naar de Ommerschans, een gesloten kolonie op de plek van een oude vesting uit de Tachtigjarige Oorlog. Van 1819 tot 1890 functioneerde de Ommerschans als dwang- of strafkolonie. Ook personen van "minder zedelijk en goed gedrag" kwamen hier terecht.
Moeilijke jongens straffen en opvoeden
Misdadige jeugd wachtte eeuwenlang niets anders dan opsluiting. In 1857 nam de overheid met de opening van het Huis van Verbetering en Opvoeding in Alkmaar de verantwoordelijkheid voor de heropvoeding van ontspoorde jongeren op zich. In 1886 waren er drie van deze Rijksopvoedingsgestichten: Alkmaar, Montfoort en De Kruisberg in Doetinchem. Acht jaar later kwam daar een vierde bij, speciaal voor veroordeelde jongens: Veldzicht in Avereest. Na invoering van de Kinderwetten (1905) werden daar ook jongeren geplaatst op basis van kinderbeschermingsmaatregelen.
Grootste rijksopvoedingsgesticht
Veldzicht werd enige honderden meters ten noorden van de inmiddels ontmantelde Ommerschans gebouwd, zodat de jongens niet met de landlopers en dronkaards van de voormalige kolonie geassocieerd zouden worden. Het hele complex was omgeven door een brede gracht en hekken. Alleen de drukkerij, de kerk, de woning van de geneesheer-directeur (Villa Erica) en de karakteristieke personeelswoningen lagen buiten de gracht. Veldzicht zou de grootste werkgever in Balkbrug worden. In het begin was Veldzicht een opleidingshuis voor ambachtslieden. Een paar jaar later verrees achter het hoofdgebouw een tweede afdeling, speciaal voor jongens die meer aanleg hadden voor werk in de land- en tuinbouw. Daarmee groeide Veldzicht uit tot het grootste rijksopvoedingsgesticht van ons land.
Opleiding
Het gesticht bood plaats aan 180 jongens die voor een ambacht werden opgeleid en aan 120 jongens die zouden gaan werken in de landbouw. In paviljoen 1 konden de jongens kiezen tussen werk in een smederij, een timmerwinkel, een schilderswinkel, een boekbinderij annex drukkerij en zetterij, een kleermakerij en een mandenmakerij. In de afdeling tuin- en landbouw bestond de keus uit veehouderij, tuinderij, zuivelbereiding en akkerbouw. Maar liefst 272 ha voormalige heidegrond werd door deze afdeling gebruikt als productiegrond voor eigen consumptie en verkoop aan derden. De opleidingen stonden op een behoorlijk peil en beantwoordden aan de maatschappelijke eisen. Toch werd het gesticht in 1930 opgeheven. Het kostenaspect, de afgelegen ligging en de groepsgrootte speelden hierbij een rol. Ook bleef de vraag in hoeverre heropvoeding in afzondering kon leiden tot re-integratie in de maatschappij.
Forensisch Psychiatrisch Centrum
Drie jaar later werd het gebouwencomplex in gebruik genomen als Rijksasiel voor psychopaten, een noodasiel voor TBS-ers. Vanwege de Psychopatennoodwet uit 1933 was er alleen nog plek voor zeer gevaarlijke criminelen, van wie onomstotelijk vaststond dat ze "gek" waren en sterk beveiligd moesten worden. In feite werden ze levenslang opgesloten. Zoals Achterberg al schreef, waren de toestanden in de beginjaren verre van ideaal. Later verbeterde dat gelukkig. De therapie richtte zich op vermindering van het risico op nieuwe delicten, zodat een verantwoorde terugkeer in de maatschappij mogelijk werd. Het asiel heette voortaan Forensisch Psychiatrisch Centrum voor TBS-ers. Het biedt nu plaats aan 220 patiënten.
Veldzicht monumenteel
Na ingrijpende verbouwingen in 1978 is alleen de toegangspoort van het vroegere Veldzicht nog in oude staat. Villa Erica (1909), de personeelswoningen (1909-1911) en de zogenaamde Regentenwoningen (1917/1918) zijn overgebleven monumenten uit de tijd dat Veldzicht nog Rijksopvoedingsgesticht was. Ook de uit de begintijd van het Forensisch Psychiatrisch Centrum daterende personeelswoningen, de 24 Burgmanswoningen, staan op de monumentenlijst. En van de strafkolonie Ommerschans resteert aan de Boslaan het enig overgebleven "limiethuisje" (ca. 1869), waar "fatsoenlijke" kolonisten woonden, die als bewakers fungeerden aan de grenzen van het kolonieterrein.
