De Havixhorst nu
De Havixhorst is sinds 1981 een hotel-restaurant in de buurtschap Schiphorst tussen het dorp De Wijk en de stad Meppel. Het huis en het landgoed eromheen is eigendom van Het Drents Landschap. In de tuin is een vrij toegankelijk beeldenpark. Het landgoed heeft een geschiedenis die teruggaat tot de late Middeleeuwen.
Ridders en hun leen
In de Middeleeuwen was de bisschop van Utrecht de baas in wat nu de provincies Drenthe en Overijssel zijn. Het gebied heette toen het Oversticht en was verdeeld in vier kwartieren: het Drentse Landschap, het Land van Vollenhove, Salland en Land van Twente. De bisschop kon zijn land niet alleen besturen en vroeg de hulp van aanzienlijke mannen, de ridders. zij werden ook nobelis of adel genoemd. Deze ridders beloofden de bisschop met raad en daad - consilium et auxilium - te steunen. Ze vochten in zijn oorlogen. In ruil voor hun diensten kregen zij van de bisschop stukken land in leen waar ze boeren op mochten laten werken (horigen) en waar ze geen belasting over hoefden te betalen. Deze manier van samenwerken in de Middeleeuwen heet het leenstelsel of het feodalisme.
Het ontstaan van de Havixhorst
Rond het jaar 1300 had een ridder Van den Clooster een stuk land tussen de rivier de Koekanger Aa en de rivier de Reest in leen van de bisschop. Hij bouwde er een stenen huis - een havezate - op een hoger gelegen zandbult aan de oevers van de rivier de Reest en noemde die de 'havehorst'. Havehorst' betekent bezit (have) op een hoogte (horst). Eeuwenlang had er in dit gebied niemand gewoond, want het bestond uit veenmoerassen en broekbossen. Door de groei van de bevolking gingen boeren zich in in dit deel van het Reestdal vestigen en zij begonnen met het ontginnen van het land. Ze kregen toestemming van ridder Van den Clooster om op zijn land te wonen in ruil voor een deel van hun oogst. Ze werden horigen (halfvrije dienstman) Geld was in de Middeleeuwen nog niet zo belangrijk. Voedsel en bescherming wel. De ridders Van den Clooster was eeuwenlang rondom De Havixhorst de baas.
De familie De Vos van Steenwijk
In 1658 verkocht de familie Van den Cloosters de havezate De Havixhorst en de landerijen aan de adelijke familie De Vos van Steenwijk. Die braken het oude huis af en bouwden in 1753 op dezelfde plek een statig buitenverblijf. Zelf woonden ze in de stad Vollenhove op de havezate Nijerwal. Ze kwamen naar de Havixhorst in de zomer om er te jagen en te vissen. Want dat mochten alleen zij. De rest van het jaar woonden er boeren op landgoed, de meiers. De bouwer van de Havixhorst, Jan Arend Godert De Vos van Steenwijk had een hoge functie in Vollenhove, hij was er drost. Zijn vrouw, Geertruid Agnes van Isselmuden kwam uit een steenrijke Vollenhoofse familie. Zij woonden in Vollenhove in een huis met schitterende tuinen. De huizen in de 18e eeuw moesten de status van de bewoners uitstralen. En dat deed Huize Nijerwal en doet de Havixhorst. Het huis met meerdere verdiepingen heeft een statige voorgevel met het alliantiewapen van de bewoners. Verder is er een sjeike tuin in de frans-classistische stijl met verschillende tuinkamers. Als je dit huis ziet, kun je maar één ding denken: hier woont een belangrijk man!
Recht van havezate
Het bezit van een havezate betekende meer alleen maar reclame maken voor jezelf en lekker buiten wonen. Een eigenaar van een havezate heeft vaak ook het recht van havezate. Dat is een alleen een recht van de adel en betekent bijvoorbeeld dat je geen belasting hoefde te betalen (vrijdom) en dat je als enige mocht jagen (jachtrecht) en vissen (visrecht). Daarnaast was De Havixhorst één van de 18 havezaten in Drenthe die de eigenaar het recht gaf deel te nemen aan het gewestelijke bestuur: de Ridderschap en Eigenerfden oftewel de Staten van de Landschap Drenthe. Een aantal keren gebruikten leden van de familie De Vos van Steenwijk het bezit van de Havixhorst om toegang te krijgen tot de Ridderschap van Drenthe. De belangrijkste was de patriotse edelman Carel de Vos van Steenwijk (1746-1830). In 1795 werd, mede dankzij hem, het recht van havezate afgeschaft. De baron werd toen een gewone burger. De tijd van adellijke voorrechten was voorbij. Nederland werd een koninkrijk. De Havixhorst werd een 'gewoon' woonhuis. Tot 1956 woonden er leden van de familie De Vos van Steenwijk.
