De kerk van Boerhaar

Katholiek kerkdorp

Tijd van burgers en stoommachines

De Bataafs-Franse tijd bracht vrijheid van godsdienst in Nederland. Vooral het katholieke bevolkingsdeel wist hier in de 19de eeuw optimaal van te profiteren. Kerken en kloosters schoten als paddenstoelen uit de grond. De Wijhese katholieken kerkten vooralsnog in danig vervallen schuilkerk op De Vos. Eigenaar Van Sonsbeeck van Den Alerdinck wilde het kerkje niet verkopen. Daarom moest men uitzien naar een nieuwe locatie. Dat ging evenwel niet zonder slag of stoot.

Boerhaar

De parochianen in Wijhe roken hun kans om de kerk in hun dorp te krijgen, terwijl de inwoners van het naburige Broekland in Raalte hun buurschap verkozen. De aartspriester van Salland, Nicolaas te Pas uit Raalte, gaf door tussenkomst van Koning Willem I opdracht om een kerk te stichten tussen De Vos en Wijhe. Men kwam uit op een plek aan de Soestwetering, waar een stuk grond lag met de naam Boerhaar. Dit werd door de eigenaar Gerrit Weyermars vrij en onbezwaard aan de "Rooms Catholieke gemeente" afgestaan. Een bouwcommissie werd in het leven geroepen om gelden voor de bouw bijeen te brengen. Koning Willem I gaf de vorstelijke som van f 5.000,‒. Vier leden uit de gemeente, B. Koeman, H. Burinck, B. Kattenwinkel en J. Van den Wesenberg zijn in het voorjaar van 1819 met de bouw begonnen. In november van dat jaar was de kerk voltooid en werd deze ingewijd.

Waterstaatskerk

De nieuwe waterstaatskerk met een klein torentje lag zeer fraai aan de Soestwetering. Bij de inwijding waren ook grote aantallen niet-katholieken aanwezig. De collecte voor de kerkbouw bracht voor die tijd het grote bedrag op van f 250,‒ Daarbij kwam nog een gift van de heer Van Dedem tot de Gelder. Een rondgang door de gemeente leverde nog eens f 2.000,‒ op. De kerk zou het middelpunt gaan vormen van een nieuw Sallands dorp: Boerhaar. Pastoor Hermannus Maas, geboren en getogen op De Boerhaar, deed alle moeite om met behulp van de bisschoppen ook een katholieke school in het dorp te krijgen. Dit lukte hem in 1859. Deze school was de eerste bijzondere school van het aartsbisdom.

Burentwist

Na bijna 100 jaar was de kerk nodig aan vervanging toe. Nieuwbouw aan de wetering tussen de hoge bomen en nagenoeg op dezelfde fraaie plek lag voor de hand. De Broeklanders en de parochianen uit Middel hadden duidelijk een andere mening en wensten nieuwbouw op hun grondgebied. Enige medewerking hierbij vanuit Boerhaar was niet te verwachten. Na veel geharrewar bleef het besluit gehandhaafd dat de nieuwe kerk op de Boerhaar zou worden gebouwd. Verontwaardiging en teleurstelling waren het gevolg. Een afvaardiging van Broekland en Middel trok op een zondagmiddag naar de pastoor om hem eens duidelijk uit te leggen waar het op stond. De pastoor was echter gehouden aan het bisschoppelijk besluit. Verschillende ouders besloten om hun kinderen dan maar naar een openbare lagere school te sturen. Vele bezoeken aan Utrecht en evenzoveel verzoeken en acties deden de bisschop uiteindelijk overstag gaan. Op 14 februari 1911 kreeg de Deventer kapelaan H. Mocking de opdracht om ook in Broekland een nieuwe kerk te stichten. Zoals te verwachten was, kwam er een storm van protest uit Boerhaar. Deze Broeklander kerk kwam veel te dichtbij De Boerhaar te staan. De protesten vonden bijval. De plaats voor de nieuwe kerk in Broekland werd ongeveer 1 km oostwaarts verplaatst. Beide kruiskerken kwamen van de tekentafel van architect Kroes uit Amersfoort. Men begon op de Boerhaar in het voorjaar van 1911. Het plaatsen van de haan op de toren volgde in januari 1912. De kerk in Broekland werd eind november 1912 opgeleverd. Zo konden beide plaatsten uitgroeien tot volwaardige katholieke kerkdorpen in Salland.