Kaatsen en klotsen
Natuurlijk bestonden er daarvoor ook wel verenigingen. Maar het doel was meestal om óf wijze lessen te leren, zoals in kerkelijke ‘jongelingenclubs’ en zondagsschool, óf om door samenwerking meer te verdienen, zoals de verenigingen van reders, ‘redersbende’ genoemd (in de zin van band of verbond).
Toch werd er ook in de 17e eeuw aan sport als vermaak gedaan, maar we weten niet of dit ook in verenigingsverband gebeurde. Zo weten we dat er in 1686 een ‘klots- en kaatsbaan’ lag bij herberg Oranjeboom aan de Noorddijk, de voorganger van café De Zon. Klotsen, kaatsen en kolfen zijn sporten die te vergelijken zijn met bowlen. Naast café De Zon, dat gesloopt is in de jaren vijftig van de 20e eeuw, heeft een kolfbaan gelegen.
Schietvereniging ‘Prins Hendrik’
Dit is de eerste bekende vrijetijdsvereniging van Maassluis, opgericht op 20 mei 1880 door de schutterij. De schutters waren ‘in de wapenhandel geoefende burgers, belast met de wacht en de handhaving van de orde, bestaande uit mannen van 25 tot 35 jaar’. Een soort vrijwillige politiemacht dus. Waarom zij een eigen schietvereniging oprichtten is niet duidelijk. Was er voor de bewapende burgerwacht weinig te doen in rustig Maassluis en wilden ze toch graag de wapens gebruiken? Helaas is tijdens de Tweede Wereldoorlog een deel van het archief van de vereniging verloren gegaan, daarom weten we niets over de eerste 25 jaar. De vereniging was in 2016 nog volop actief met 85 leden. Ook vrouwen maakten inmiddels deel uit van het ledenbestand.
Van der Lely Touwfabrieken
Het gebeurde vaker dat een bedrijf of een werkgever een vereniging oprichtte voor de werknemers. In 1918 ging de wekelijkse werktijd van 57 naar 52 uur. De directeur van Van Der Lely’s Touwfabriek, H.C. van der Lely (1874-1947), maakte zich ernstig zorgen over al die vrije tijd voor zijn arbeiders. Verveling zou kunnen leiden tot rondzwerven op straat, vernielingen en drankmisbruik.
De directeur hield zelf niet van voetbal, maar toch richtte hij een voetbalvereniging op, VDL (Van Der Lely) genaamd. Bijzonder was dat deze club op zondag ging voetballen. Deze bloeiende vereniging was in 2016 toe aan een grondige vernieuwing van de accommodatie.
Het bleef niet bij een voetbalvereniging. Hij richtte ook het Van Der Lely’s Fanfarekorps op, later bekend als muziekvereniging Kunst na Arbeid. Omdat hij wel een sportliefhebber was richtte hij ook Gymnastiekvereniging Van Der Lely op. Deze is in de jaren dertig opgeheven.
Velen in Maassluis vonden dat voetballen op zondag – een ‘heilige rustdag’ – eigenlijk niet kon. Daarom werd ook in 1918 de voetbalvereniging ‘Excelsior Maassluis’ opgericht. Die ging op zaterdag voetballen en deed dat in 2016 nog steeds.
Tennisvereniging BeQuick
Tennisvereniging BeQuick is opgericht in 1895. Ondanks de streng gehandhaafde zondagsrust in Maassluis tenniste men op zondag. Dat was ruim voordat directeur Van der Lely met voetballen op zondag de zondagsrust verstoorde. Misschien kon BeQuick dit omdat de grasbaan zich in het Van der Lelypark bevond. Dat was geen openbaar park, je moest er lid van zijn. Het particuliere park van de familie Van der Lely lag aan de Lange Boonestraat tussen de Nieuwe Kerkstraat en de Nieuwe Schoolstraat. In 1904 maakte het park plaats voor nieuwbouw van de Touwfabriek Van der Lely. De tennisbanen zijn verschillende keren verplaatst in Maassluis. In 2016 was BeQuick nog altijd een bloeiende vereniging met 400 leden, die gebruik maken van een mooi tennispark aan de Boonervliet.
Konijnenfokvereniging en duivenmelkers
Een catalogus uit 1943 vermeldt een merkwaardige sportvereniging. De Maassluise Konijnenfokkersvereniging ‘Het Raskonijn’ hield een tentoonstelling met de mooiste dieren. Alle konijnen hadden een nummer in hun oren getatoeëerd, dus fraude was niet mogelijk. De prijzen waren in dat oorlogsjaar de moeite waard: een pakje scheermesjes, een damespermanent, sigaren, een asbak en een pak stro waren te winnen. Het is niet ondenkbaar dat aan het eind van de oorlogsjaren de konijnen als kerstbout eindigden, want dat was het eerste doel van de konijnenfokkerij in Maassluis.
Dan was er ook nog de Maassluise Duivenmelkersvereniging. Deze kwam in herberg De Moriaan aan de haven bijeen. De postduivenvereniging werd in de Tweede Wereldoorlog verboden, omdat de Duitsers bang waren dat er met de duiven berichten verzonden zouden worden.
Liever tv
In de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw lag de bloei van het Maassluise verenigingsleven. Er waren vele tientallen verenigingen. Niet alleen werkgevers richtten clubs op, ook elke kerkelijke richting richtte zijn eigen clubs op. Zo kwam Maassluis aan een groot aantal verenigingen die soms hetzelfde doel hadden. Geleidelijk aan kwamen er ook verenigingen op die geen binding met kerk of bedrijf hadden.
Na de jaren zestig liep het aantal verenigingen en het aantal leden terug. Wellicht was dit het gevolg van de opkomst van de tv en andere mogelijkheden van vrijetijdsbesteding.
Vuurwerk op zondag
Tennis was een sport voor rijke mensen, die zich het lidmaatschap van het park van drie gulden per jaar konden permitteren. In 1904 was op de tennisbaan in het Van der Lelypark op zaterdagavond een feest aan de gang, dat na middernacht afgesloten werd met vuurwerk. Dat vuurwerk bleek op de bevolking te werken als een rode lap op een dolle stier. Weer die verstoring van de zondagsrust! Maassluise burgers bestormden de baan en vernielden wat er te vernielen viel. Via de achterkant van het park konden de tennissers, springend over diverse sloten, het vege lijf redden.
