Gijsbrecht van Amstel
Toch heeft Diemen wel met ridders te maken gehad, vooral met het riddergeslacht van de familie Van Amstel. De Van Amstels bestuurden het gebied Amstelland: Ouderkerk aan de Amstel, Amstelveen, Duivendrecht en Amsterdam. De bestuursoverdracht ging van vader op zoon en die droegen steeds de naam Gijsbrecht. In 1226 kwamen ook Muiden, Weesp en Diemen onder hun gezag. Dat staat te lezen in een oude oorkonde uit dat jaar en dat is voor het eerst dat de naam Diemen (er staat: ‘Demen’) in de geschiedenis genoemd wordt. Vanaf dat jaar waren alle Gijsbrechts van Amstel óók heer van Diemen. Met heer wordt de man bedoeld die regeert. Amstelland, Diemen, Muiden en Weesp lagen toen nog niet in Noord-Holland maar in de provincie Utrecht. De Van Amstels bestuurden hun gebied in naam van de bisschop van Utrecht, die toen over deze provincie regeerde. Ze moesten hem gehoorzamen. In die tijd was de bisschop van Utrecht namelijk niet alleen iemand van de katholieke kerk, maar ook iemand die in zijn bisdom het overheidsgezag uitoefende.
Wie de baas was
Betekende dit dat Gijsbrecht alles te zeggen kreeg in Diemen? Nee. Hij moest altijd rekening houden met de Diemense bevolking. Vooral met de Diemenaren, die in hoog aanzien stonden. Die had hij namelijk nodig bij de rechtspraak en het bestuur. Diemen had toen een eigen rechtbank. Daarin hadden zeven vooraanstaande Diemenaren zitting. Ze heetten schepenen en zij waren het die in een rechtszaak iemand schuldig of onschuldig verklaarden. Daarnaast was er een schout, die voorzitter van de rechtbank was maar óók burgemeester én politieman. Hij werd door Gijsbrecht benoemd. Bij een zwaar misdrijf leidde Gijsbrecht zelf de rechtbank. Schout en schepenen bepaalden tevens wat er in Diemen moest gebeuren of moest worden verboden. De rechtbank hield in het begin zitting in de open lucht, later kreeg Diemen een eigen Regthuys. Dat stond in het huidige Oud-Diemen, wat toen het centrum van Diemen was. Het staat er nog steeds maar werd in 1992 herbouwd. Een aantal andere taken (o.a. belastinginning) vertrouwden de Van Amstels toe aan een aantal buurmeesters.
Diemen wordt Hollands (en dat is nu: Noord-Hollands)
In het jaar 1266 kwam in in het graafschap Holland de jonge graaf Floris V (de vijfde) op de troon. Hij wilde zijn graafschap groter en machtiger maken. In het noorden onderwierp hij West-Friesland en in het oosten wist hij in 1280 Amstelland onder zijn gezag te krijgen. Diemen werd toen Hollands en Gijsbrecht IV van Amstel moest voortaan de Hollandse graaf gehoorzamen in plaats van de Utrechtse bisschop. Dat zinde hem niet en daarom nam hij deel aan een complot tegen Floris V, samen met onder andere Gerard van Velzen en Herman van Woerden. In 1296 ontvoerden ze hem naar het Muiderslot, maar er kwam hulp voor de gevangengenomen graaf. Floris V was namelijk geliefd bij veel gewone mensen en een aantal van hen wilde hem bevrijden. Dat maakte de ontvoerders bang en daarom probeerden enkelen van hen er met de geboeide graaf vandoor te gaan. Toen dat mislukte hebben zij Floris V bij Muiderberg vermoord. De moordenaars sloegen meteen op de vlucht, maar voor straf verloren zij alles wat zij bezaten en Gerard van Velsen kreeg de doodstraf. Hoewel Gijsbrecht van Amstel niet bij de moord aanwezig was verloor ook hij al zijn bezit. Het bestuur over Amstelland, en dus ook over Diemen, moest hij afstaan aan de opvolger van Floris V, de nog minderjarige graaf Jan.
Diemen 800 of 1000 jaar oud ?
In een oorkonde uit 1226 wordt Diemen voor het eerst genoemd. Vanwege dat jaartal wordt in 2026 het 800-jarig bestaan van Diemen gevierd. In het vorige hoofdstuk kon je lezen dat Diemen al in de 11e eeuw bewoond werd en dus ouder dan 800 jaar is. De oorkonde is geschreven in het Latijn (coll. Nationaal Archief, Graven van Holland, inv.nr. 1129).
