Keurig en gezagsgetrouw. Dat was het beeld van Nederland in de eerste helft van de 20e eeuw. En iedereen hoorde bij een 'zuil'. Want de samenleving was opgedeeld naar kerkelijke gezindte of levensovertuiging, waarbij je katholieke, protestantse, algemene of socialistische 'zuilen' had. Met eigen scholen, kranten, omroepverenigingen, politieke partijen, vakorganisaties en sportclubs.
Aan dat Nederland kwam in de tweede helft van de 20e eeuw een einde. Het kerkbezoek begon terug te lopen naarmate steeds meer mensen zich steeds minder wilden laten gezeggen door een vanaf de kansel gepredikte moraal. Traditionele waarden zoals arbeidszin of spaarzaamheid verloren aan betekenis. Jongeren hadden er weinig boodschap aan. Ze groeiden op in een tijd van toenemende welvaart. Daardoor kwam veel binnen hun bereik, waar oudere generaties slechts van hadden kunnen dromen. Een eigen brommer bv. of een eigen transistorradio. Waarop ze naar andere muziek luisterden dan die de Hilversumse omroepen lieten horen. Muziek, die door de piratenzender Radio Veronica vanaf het voor de kust gelegen schip Veronica werd uitgezonden. In Volendam begon de bloei van de 'palingsound'. Groepen als The Cats en BZN bereikten de top van de hitparade. Het was de tijd van spijkerbroeken, minirokken, jongens met lange haren, hippies, drugs, sexuele vrijheid en later ook house parties. In Den Ilp was de kunstenaar Anton Heijboer (geb. 1924), die zijn leven met zijn kunst wilde verenigen (en omgekeerd) in zekere zin de exponent van deze nieuwe vrijheid, al was hij een stuk ouder dan de jongeren van de jaren '60.
Het was óók de tijd van actiegroepen en protest. In Waterland, bijvoorbeeld tegen grootschalige nieuwbouwplannen binnen de oude stadskernen of tegen de aantasting van het landschap. Steeds meer mensen eisten inspraak wanneer hun omgeving of hun woon- en werkomgeving in het geding was. Zo kwamen in Purmerend mensen in het geweer tegen de bouw van het nieuwe Willem Eggertcentrum of tegen het vol bouwen van de Purmer, terwijl langs de IJsselmeerkust velen zich aansloten bij de acties tegen de inpoldering van het Markermeer. Op de werkvloer van menig bedrijf eisten mensen medezeggenschap en meer macht voor de ondernemingsraad. Arbeiders werden mondige werknemers, voor wie het gezag van 'de baas' niet meer onaantastbaar was. Ook in het onderwijs lieten kritische geluiden zich steeds vaker horen. In het Purmerendse jongerencentrum Ploeftia werd door leerlingen en een aantal leraren de Actiegroep School opgericht. In Monnickendam trokken leerlingen van de Christelijke Mavo in een demonstratie de straat op om te protesteren tegen de slechte bouwkundige staat van hun schoolgebouwen. Om hun eis kracht bij te zetten gingen ze over tot bezetting van deze gebouwen. In deze jaren gaf ook in Waterland een groeiende groep vrouwen te kennen geen genoegen meer te nemen met hun traditionele rol als huisvrouw. De geest van Dolle Mina had hen aangeraakt. Zo begon in 1970 in Purmerend de plaatselijke afdeling van Dolle Mina de actie 'Op de vrouw af'. En in Edam ontstond de Werkgroep Voor Vrouwen.
Ook binnen de kerken klonken nieuwe geluiden. In de protestantse kerken ging men over op de nieuwe berijmingen en vaak ook nieuwe melodieën van psalmen- en gezangen. Ook de liturgie werd vernieuwd. Dat gebeurde ook in de katholieke kerk, waar bovendien het Kerklatijn vervangen werd door het Nederlands. Zelfs popmuziek klonk tussen de kerkmuren, in speciaal voor jongeren gehouden beatmissen.
Behalve dat er meer vrijheid kwam en veel bekrompenheid werd afgeschud zag Waterland in de tweede helft van de 20e eeuw ook steeds meer nieuwe gezichten. De eerste Chinees-Indische restaurants werden geopend, spoedig gevolgd door Italiaanse of Griekse eethuisjes. Daarnaast kwamen in veel bedrijven werknemers uit landen als Italië, Spanje, Turkije, Marokko, Suriname en de Antillen de gelederen versterken. Andere immigranten uit deze landen begonnen met een eigen zaak. Tegelijk vonden vluchtelingen uit allerlei dictatoriaal geregeerde ook hier een nieuw thuis. Sommige van deze nieuwkomers namen ook andere, tot nu toe in Waterland nauwelijks beleden religies mee, waarvan de islam en het hindoeïsme de belangrijkste waren. Al met al kreeg daarmee óók in Waterland de multiculturele samenleving vorm, het sterkst in het snel groeiende Purmerend.
