Op het Velsense gemeentewapen kijkt het Lam Gods altijd vooruit, met zijn linkerpoot sierlijk om een vaandel geklemd. De geschiedenis van het gemeentewapen met lam, vaandel en kruis gaat terug naar de vroegste tijd van het christendom, in deze omgeving rond het jaar zevenhonderd.
Sint Andries
Het Velsense wapen heeft een diagonaal Andreaskruis. En in het gemeentearchief van Velsen ligt een document waaruit blijkt dat eind veertiende eeuw de parochiekerk in Velsen een altaar bezit, gewijd aan Sint Andries. Of het Velsense gemeentewapen daarom dit kruis bevat, is nooit helemaal duidelijk geworden.
Het vermoeden is dat het gemeentewapen juist door die beeltenis van het Lam Gods teruggaat naar de vroegste tijd.
Willebrord en Engelmundus
Daarvoor moeten we vele eeuwen teruggaan. De begintijd van het christendom in deze windstreken was rond zevenhonderd. Met de geschiedenis van de kerstening van deze streek zijn de namen Willebrord en Engelmundus onlosmakelijk verbonden.
Engelmundus leeft voort in de naam van drie kerken in deze gemeente, het langst al bij de Engelmunduskerk in Oud-Velsen. De kerk was tot de in zestiende eeuw katholiek, totdat Luther en Calvijn zorgden voor een revolutie in het geloof en indirect voor een beeldenstorm die ook Velsen niet voorbijging. Vele kerkgebouwen werden gezuiverd van de rijke, katholieke voorwerpen zoals altaren, beelden en gebrandschilderde ramen. Muurschilderingen van heiligen werden met de witkwast onzichtbaar gemaakt.
Schuilkerk
Vreemd genoeg mochten de rooms-katholieke kerken niet zichtbaar zijn, terwijl de meeste inwoners van Velsen katholiek waren. Dit leidde in de zeventiende eeuw tot de stichting van een schuilkerk in het toen zeer afgelegen Driehuis. In die eeuwen was iedereen gelovig. Uit een peiling van de negentiende eeuw bleek dat van de 2900 inwoners van Velsen er ruim twaalfhonderd protestant zijn, de rest katholiek is en een enkeling joods.
Splinters
Aan het eind van die negentiende eeuw deed een nieuwe splinter zijn intrede in IJmuiden: de oud-katholieken. In 1890 ontstond de eerste Engelmunduskerk aan de Breesaapstraat, het tegenwoordige Thalia Theater. Deze kerk was al spoedig te klein en in 1907 werd de nieuwe Engelmunduskerk aan de Koningin Wilhelminakade ingewijd.
Oud-katholiek en zout bloed horen bij elkaar. Deze kerken liepen vol doordat Nieuwe-diepers en Egmonders werden gelokt door de visserij die ontstond aan de monding van het Noordzeekanaal. IJmuiden kreeg net als andere kustplaatsen een bloeiende oud-katholieke gemeente.
Leegloop
De leegloop van de kerken na de Tweede Wereldoorlog en de komst van moslims naar IJmuiden zijn ook duidelijk zichtbaar in Velsen. Er zijn de afgelopen jaren vele kerkelijke gemeentes samengegaan, daartoe gedwongen door het krimpende ledental. Veel kerkgebouwen zijn gesloopt of staan op de nominatie gesloopt te worden. Het doopsgezinde kerkje De Vermaning aan de Helmstraat in IJmuiden moet in 2009 de deuren door de ontkerkelijking dicht doen.
Moskee
Zijn de mensen in Velsen dan niet meer gelovig? Nee, daarvan getuigt de bouw en recente uitbreiding van een grote moskee bij de rotonde van de Planetenweg. Een godshuis dat is uitgebreid in 2008 omdat moslims hun geloof nog wel in het openbaar willen tonen. De kerkgebouwen mogen sneuvelen, uit onderzoek blijkt nog steeds dat Nederlanders vaak nog wel gelovig zijn. Alleen hebben ze geen zin om op zondag naar de kerk te gaan.
