Engelmunduskerk
Als je loopt door Oud-Velsen wandel je door een geschiedenisboek. De Engelmunduskerk in het dorpje is een aansprekend voorbeeld daarvan. Zo'n dertienhonderd jaar geleden werd de kerk - waar elke zondag nog een hervormde dienst plaatsvindt - voor het eerst genoemd.
722
De eerste maal dat de kerk opdook is in een oorkonde uit 722 van Karel Martel. Deze schonk de kerk van Felison (Velsen), gelegen in de gouw Kinheim (Kennemerland) aan de door Willibrord gestichte Abdij van Echternach. Dat de Engelmunduskerk in die oorkonde staat, bewijst dat de kerk behoort tot de oudste in ons land.
De naam Willibrord wordt vaak in een adem genoemd met Bonifatius en Engelmundus. De laatste is naamgever van maar liefst drie kerken in de gemeente Velsen, naast die in Oud-Velsen ook in Driehuis en IJmuiden. Maar wie was deze evangelist Engelmundus?
Feit of mythe?
Geschiedkundigen twisten erover of deze religieuze held werkelijk heeft bestaan. Is hij soms verzonnen om de bevolking houvast te geven in het christelijke geloof met nieuwe eigen heiligen? Engelmundus was volgens de overlevering in de achtste eeuw actief in dit gebied dat sinds het vertrek van de Romeinen wisselend in handen was van de Franken en de Friezen.
Het christendom won in die tijd steeds meer aanhang. De Angelsaksische (Engelse) prediker Engelmundus was door Willibrord aangesteld om in deze streek het woord van Christus te verspreiden.
Raadsel
Over Engelmundus doen vele verhalen en legenden de ronde. Zo heeft hij volgens een verhaal ook in Velsen gewerkt, is aan de koorts gestorven en in Velsen begraven. Zijn resten zouden vereerde relikwieën zijn en rond de beeldenstorm in bewaring zijn gegeven aan de hervormingsgezinde baljuw Hendrik van Brederode. Ze zouden zijn beland in de kathedraal in Haarlem. Een gouden hoofd zou het pronkstuk van die relikwieën zijn, maar waar ze zijn gebleven is een groot raadsel.
De naam Engelmundus is, ook in de eeuwen na zijn dood, een gevleugeld begrip en heeft nog meer legenden laten ontstaan. De verhalen hebben ertoe geleid dat Velsen ooit een geliefd bedevaartsoord was. Op voorbede van Engelmundus was bijvoorbeeld een bron ontsprongen met geneeskrachtig water, wat later in verband werd gebracht met de Engelmundusbeek.
Bron
Door het geneeskrachtige water werden er in de veertiende en vijftiende eeuw veel wonderbaarlijke genezingen geschreven op het conto van Engelmundus en tot in de achttiende eeuw was het kerkje een toevluchtsoord voor gelovige mensen met keelaandoeningen en kies- en tandpijn.
Het zijn mooie verhalen over een tijd dat de kerk door zulke bezoeken ook kon rekenen op een vaste stroom inkomsten. Tegenwoordig valt het voor het kerkbestuur niet mee om het mooie kerkje in deze staat te behouden en de eindjes aan elkaar te knopen. Een drukbezochte jaarmarkt, inclusief helikoptervluchten voor de bezoekers, moet op dat gebied wat verlichting brengen.
De geschiedenis voorspelt dat het de kerkvaderen zeker zal lukken om het kerkje te behouden.
Verwoest en herbouwd?
Dat heeft veel zwaardere stormen doorstaan dan alleen wat financiële misère. Zo is het kerkje mogelijk een keer verwoest door de Noormannen, hebben vandalen tijdens de beeldenstorm in 1566 in de kerk huisgehouden en hebben de Spanjaarden de kerk eveneens vernield, tijdens het beleg van Haarlem toen ze ook in de Ruïne van Brederode gelegerd waren. Ook moeten kerkbezoekers het met een korreltje zout nemen dat het kerkje altijd op precies dezelfde plek heeft gestaan.
Houten kerk?
De exacte locatie van de eerste - houten - kerk in Velsen is onbekend, maar op basis van grondvondsten zal dat oostelijk van de huidige kerk zijn. De houten kerk is zonder enige twijfel enige malen herbouwd, voordat er tegen de twaalfde eeuw een stenen gebouw werd neergezet. Sommige stukken muur uit die tijd zijn nog zichtbaar. Hoe verweerder de stenen zijn, des te meer tijd is er overheen gegaan. Een blik op het gebouw maakt in één oogopslag duidelijk hoe oud de geschiedenis van Velsen eigenlijk is.
