Jonker Marcus van Gerwen

Laatste kwartierschout op kasteel Dommelrode

Tijd van ontdekkers en hervormers

Marcus van Gerwen (ca. 1565 - 1645) was kwartierschout tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Vanuit kasteel Dommelrode in Sint-Oedenrode bestuurde hij de dorpen van Peelland. De oorlog tussen Spanje en de Republiek zorgde voor veel onrust en onveiligheid. Marcus probeerde de touwtjes strak in handen te houden. Dat was soms erg moeilijk. Zeker als je ook nog eens gevangen werd gezet!

De kwartierschout

Om de stad Den Bosch en de Meierij te besturen, stelde de katholieke koning van Spanje bestuurders aan. Dat waren de Hoog- en laagschout van Den Bosch en de kwartierschouten van de Meierij. De kwartierschout van Peelland woonde in Sint-Oedenrode. Hij zorgde ervoor dat iedereen zich hield aan de regels en wetten van het hertogdom Brabant. In 1597 werd Marcus van Gerwen door de koning van Spanje benoemd tot kwartierschout van Peelland.

Oorlogslasten

Tijdens het bestuur van Marcus van Gerwen was er veel oorlogsgevaar. De geuzen wilden de stad Den Bosch en de Meierij in handen krijgen. Maar die kozen voor de koning van Spanje. Marcus zorgde ervoor dat de dorpelingen in de Meierij zo min mogelijk last hadden van de soldaten. Hij betaalde geld, zodat ze de dorpen met rust lieten.

Twee kwartierschouten

In 1629 werd de stad Den Bosch na een beleg van een half jaar ingenomen door het Staatse leger van prins Frederik Hendrik. De protestantse Staten-Generaal bestuurden hun land vanuit Den Haag. Ze eisten dat Marcus trouw zwoer. Maar hij weigerde. Marcus moest ophoepelen. Ze kozen hun eigen protestantse kwartierschout. Maar Marcus bleef de katholieke kwartierschout op Dommelrode. Toen waren er dus twee kwartierschouten. De Staten-Generaal werden boos. Ze namen Marcus een korte tijd gevangen.

De Vrede van Münster

Iedereen was de oorlog beu. De soldaten vroegen veel spullen en geld. De inwoners van de Meierij werden steeds armer. Ook werden de katholieke pastoors weggejaagd uit de dorpen. Het was een ramp. Marcus van Gerwen wilde dat er vrede kwam tussen de protestanten en katholieken. In 1643 bood hij in Den Haag hij een vredesplan aan. Helaas kwam de vrede pas in 1648. Toen werd de Vrede van Münster gesloten tussen Spanje en de Republiek der Verenigde Provinciën. De Meierij werd protestants bezit. Marcus was toen al dood. Hij was de laatste katholieke kwartierschout.

Kasteel Dommelrode

Waar woonde de kwartierschout? Marcus van Gerwen woonde op het huis De Bocht in Sint-Oedenrode. Hij verbouwde het tussen 1603 en 1605 tot een kasteel met een gracht. Volgens het belastingboek van Sint-Oedenrode was het in die tijd het grootste huis van het dorp. Het huis heet nu kasteel Dommelrode. Net als in de tijd van Marcus van Gerwen is het een belangrijk gebouw voor Erp, Schijndel, Sint-Oedenrode en Veghel. Het is sinds 2017 het bestuurscentrum van de gemeente Meierijstad.