In de 16e eeuw zijn de Spanjaarden de baas in het gebied dat later Nederland zal heten. De bewoners krijgen een steeds grotere hekel aan de katholieke Spaanse overheersing.
Bouw van kastelen en schansen
De bewoners willen zelf de baas zijn in hun eigen gebied en hun eigen, protestantse geloof, uitoefenen. De gewesten, de voorlopers van de provincies, besluiten samen in opstand te komen. Om te vechten moet een leger ook kunnen verdedigen. Daarom worden er kastelen en schansen gebouwd.
Wat is een schans?
Een schans is een militair kamp met wallen, grachten en bastions (de hoeken van de schans) waar de kanonnen op kunnen staan. De soldaten wonen in dit militaire kamp.
Schansen worden op een plek gebouwd waar de soldaten een groot terrein kunnen overzien en waar ze de vijand kunnen tegenhouden. Daarom vind je schansen langs wegen, rivieren of kanalen. Omdat grote gebieden in Drenthe in die tijd uit moeras bestaan, is er vaak maar één weg om langs te reizen. Als er aan die weg een schans staat, is het bijna onmogelijk om er ongezien langs te komen.
De Zwartendijksterschans
Aan de Schansweg, die van het dorp Een naar Een West loopt, staan de resten van zo'n oude schans: de Zwartendijksterschans. Lange tijd is de Zwartendijk, de oude weg waaraan de schans komt te liggen, de enige verbinding tussen Drenthe en Friesland. De weg loopt dwars door het moeras.
Blokkade voor Spanjaarden
In 1593 wordt de Zwartendijksterschans aangelegd om de weg van Groningen naar Friesland af te sluiten voor de Spanjaarden. De Spaanse legerleider Verdugo wil vanuit Groningen Friesland veroveren. Met zijn leger moet hij langs de Zwartendijksterschans. De schans wordt bewaakt door de mannen uit het leger van de Prins van Oranje. Toch zien Verdugo en zijn mannen kans om de schans ongezien te passeren. Hij trekt met zijn leger dwars door het moeras. Dat kan omdat het lange tijd droog is geweest. Op de terugweg plundert het Spaanse leger alle boerderijen in de buurt van de schans en steekt ze daarna in brand.
In 1648 komt er een eind aan de Tachtigjarige oorlog, het Spaanse leger trekt zich terug uit de gewesten.
Verval en restauratie
Na 1673 wordt de schans niet meer gebruikt. Tot het eind van de 18e eeuw woont er alleen een bewaker die ook voor het onderhoud zorgt. Daarna raakt de schans in verval.
In 1980 wordt de schans in zijn oude glorie hersteld. Hij ziet er weer uit als in 1673. De wallen en de vier bastions zijn nog te zien, maar de gracht rondom de schans ligt droog. Dit komt doordat het grondwaterpeil nu veel lager ligt dan vroeger.
