De eerste polders

De ontginning van het veen had een aanzienlijke bodemdaling tot gevolg. Door het graven van sloten werd het veen ontwaterd. De veenkussens, vóór de ontginning vaak meters dik, liepen leeg. Dit wordt inklinking genoemd. Naast vochtverlies trad oxidatie op. Waar het veen aan de lucht werd blootgesteld, vervloog het. Zo daalde het niveau van het maaiveld in de eerste eeuwen na de ontginning met enkele meters.

De bodemdaling bemoeilijkte de afwatering. De ontgonnen veengebieden kwamen ten opzichte van rivieren als de Oude Rijn steeds lager te liggen. In de 14^de eeuw ging land in de omgeving van Gouda afwateren op de Hollandse IJssel. Door getijdenwerking was de waterstand in deze rivier bij laag water lager dan de waterstand in de Oude Rijn. Er werden watergangen gegraven om het water naar de Hollandse IJssel te kunnen afvoeren. Om er voor te zorgen dat er geen water van elders in de watergang kwam, werd het gebied dat via de watergang op de IJssel loosde omgeven door een waterkerende ring of een kade. Door een sluis werd het water geloosd. Zo ontstond een polder: een door waterscheidingen begrensd gebied waarbinnen de waterstand kunstmatig geregeld kan worden.

In de jaren '30 van de 14^de eeuw ontstonden langs de Gouwe de eerste polders. Deze polders waren zeer uitgestrekt omdat ze het grondgebied van verschillende dorpen omvatten. Het waren niet alleen polders in waterstaatkundige zin, maar ook in publiekrechtelijke zin. Een apart polderbestuur had de zorg voor de watergang, de uitwateringssluis en de omringende kade. Zo ontstond een nieuw soort waterschap.

De eerste polders werden nog niet bemalen. Overtollig water kon door sluisjes geloosd worden. Toen de bodem ten opzichte van het buitenwater verder daalde, moesten andere middelen ingezet worden: hoosvaten of molens die door mensen of paarden werden aangedreven. Molens aangedreven door wind zouden pas in de 15^de eeuw in Rijnland verschijnen.

»Bijschrift bij de afbeelding:
Een polderkade ergens in Rijnland omstreeks 1980. Ongeveer 650 jaar voordat deze foto gemaakt werd, werden in de omgeving van Gouda de eerste polderkaden aangelegd. Een tijdloos beeld van water en lucht, een kade en schapen.