De gemeentegrens van Losser is voor bijna de helft een grens met
Duitsland. De oostgrens van ons land is in grote lijnen ontstaan
toen het Rijk van Karel de Grote na de dood van Lodewijk de Vrome
in drieën gedeeld werd bij de rijksdeling van Verdun in 843. De
verdeling vond plaats op basis van de "descriptio regni", een
beschrijving van alle rechten en bezittingen van de koning. De
grens vormde de scheiding tussen de bisdommen Utrecht en Münster en
had een zodanig verloop, dat de rechthebbenden aan beide kanten
gelijkelijk bedeeld werden.
Grondbezit is de basis voor rijkdom en gezag. Met de toe-eigening
daarvan kan men doorgaan tot men in botsing komt met de aspiraties
van de buurman. Daar waar twee belangen elkaar raken ontstaat een
grens. Zo'n grens kan beschreven worden als een overzicht van de
wederzijdse belangen of meer gedetailleerd als een opsomming van
grenspalen.
Natuurlijk verloop
De Rijksgrens werd oorspronkelijk voor een deel gevormd door
de Dinkel. In de Hengeler Heurne in de Lutte is dat nog zo. De
grenspalen 10 tot en met 12 leggen een imaginair grenspunt vast
midden in de Dinkel. Bij de Kribbenbrug over de Dinkel moest tol
betaald worden. De Dinkel voorkwam dat men zijwaarts kon uitwijken
en zo de tol ontlopen. Vlakbij de Kribbenbrug stond een grensgalg.
De graaf van Bentheim had visrecht in de Dinkel en in 1334 wordt er
aan de Dinkel in het bijzijn van de graaf vrede gesloten tussen
Herman Rutenkamp en de stad Oldenzaal.
Grensstenen en palen
Voor zover er geen natuurlijke grenzen voorhanden waren, zijn
later landweren aangelegd en zandstenen palen geplaatst. De oudst
bekende grenssteen dateert uit de late Middeleeuwen. Ze draagt het
nummer 20 en is aan beide kanten voorzien van het Bentheimer wapen.
Stond ze ooit eens geheel op Bentheimer grond? Nu vindt u de steen
achter de parkeerplaats bij grensovergang De Poppe aan de A1. Een
markante paal is nummer 1, de Drielandsteen uit 1659. Hier grensden
Overijssel, het bisdom Munster en de graafschap Bentheim aan
elkaar. De steen draagt de initialen van Christoph Bernard von
Galen, bisschop van Munster alias Bommenberend, die de paal in het
bewuste jaar liet plaatsen. In de Middeleeuwen grensden hier de
bisdommen Munster en Utrecht en de graafschap Bentheim aan elkaar.
Een ander bijzonder grenspunt is de Zonnetelge bij paal 24 achter
in het Lutterzand bij Holt en Haar. Takken van die boom werden
gebruikt om het paasvuur aan te steken.
Markegrenzen
Toen er nog niet zoveel mensen waren, waren grenzen niet
nodig. In de loop der tijd is de bevolking zozeer gegroeid, dat men
zich in de 13de eeuw gedwongen zag de beschikbare ruimte beter te
verdelen. Hier ligt de oorsprong van de marken. Halfweg twee
centrale punten ontstond als het ware vanzelf een grens. Zo'n grens
kon worden vastgelegd door bijzondere kenmerken in het terrein,
zoals een beek of het Peerdegat op de Tankenberg. In het veld waren
het grote veldkeien, die als markesteen de grens bepaalden. Uit de
marken zijn later de gemeenten ontstaan.
Op een nog lager niveau scheidt een perceelsgrens de grond van
verschillende eigenaren. Bij weidegronden kon zo'n grens de vorm
aannemen van een dicht beplante, ondoordringbare wal. Het is bijna
niet voor te stellen hoezeer de uitvinding van het prikkeldraad
door Joseph F. Glidden in 1873 het landschap bij ons veranderd
heeft. Wallen verdwenen en veehoeders waren niet meer nodig.
Scheidslijn
In Losser is de grens nooit ver weg. De grens drukt een
stempel op het leven in de gemeente. Ze scheidde oorlog van vrede,
geloofsvervolging van godsdienstvrijheid of werk van werkloosheid.
Prijsverschillen nodigden uit om te gaan smokkelen of tegenwoordig
om te verhuizen. Direct of indirect is de grens altijd
aanwezig.