Het Salland's Volksblad citeerde op 15 november 1940 een inwoner van Gramsbergen: "Vooral het katholieke Slagharen zal zich bij ons goed thuis voelen, omdat wij er hier wat ruimere levensopvattingen op na houden en wat minder streng calvinistisch zijn dan in Ambt- en Stad-Hardenberg". Dit was één van de argumenten die tijdens de talrijke discussies over nieuwe gemeentelijke herindelingen werden gebruikt.
Vroege bestuursvormen
De oudste lokale bestuursvorm in deze contreien was de marke. Dit was een middeleeuws collectief van grotere boeren die gezamenlijk het beheer en gebruik van hun gemeenschappelijke gronden reguleerden. De hoeveelheid "waardelen" (vastgestelde aandelen in de marke) die iemand bezat, bepaalde zijn machtspositie. Het woord marke, dat letterlijk grens of scheiding betekent, wordt ook gebruikt om het gebied mee aan te geven dat bij een dorp hoort. De huidige gemeente Hardenberg telde dertien marken. Boven de dorpen, buurschappen en marken bestond, voor ordehandhaving en rechtspraak, een bestuurlijk stelsel van Schoutambten.
1818: Ambt- en Stad-Hardenberg
Met de komst van Napoleon kwamen er veel nieuwe wetten in ons land. De schoutambten werden opgeheven en vervangen door gemeenten. Zo werd ook, op 13 april 1811, het Schoutambt Hardenberg opgeheven en de gemeente Hardenberg ingesteld. Ook werd de gemeente Gramsbergen gevormd, waarbij de voormalige "heerlijkheid" uitgebreid werd met onder meer de buurtschappen Ane, Den Velde en Loozen. Na 1815 ontstond de nieuwe gemeente Avereest. Op 24 juni 1818 werd de gemeente Hardenberg opgesplitst in de gemeenten Ambt- en Stad-Hardenberg. De laatste besloeg alleen het gebied van de stad. Ambt-Hardenberg, met als hoofdplaats Heemse, werd gevormd door al het overige landelijke gebied rondom de stad. Deze indeling bleef gehandhaafd tot 1941, hoewel er voortdurend (grens)wijzigingen plaatsvonden. Zo werd op 15 april 1836 bij Koninklijk Besluit een deel van Ambt-Hardenberg afgesplitst en toegevoegd aan de gemeente Avereest, waardoor de nieuwe "kolonie" Dedemsvaart in z'n geheel binnen één gemeente kwam te liggen.
1941: Gemeente Hardenberg
Rond 1940 werd er uitvoerig gediscussieerd over mogelijke gemeentelijke herindelingen. Allerlei varianten passeerden de revue. De indeling van "noordelijke" plaatsen als Slagharen en Lutten (al dan niet bij gemeente Gramsbergen?) leverde volop stof voor debatten op. Onder het regime van de Duitse bezetter werd aan alle discussie een eind gemaakt en op 1 mei 1941 werden de gemeenten Ambt-Hardenberg (inclusief het noorden daarvan) en Stad-Hardenberg samengevoegd tot de gemeente Hardenberg. De eerste burgemeester van de nieuwe gemeente, mr. J.A.M. van Oorschot, mocht de raad voorzitten in het voormalige gemeentehuis van Ambt-Hardenberg in Heemse.
2001: Van groot tot groter
Aan het eind van de vorige eeuw werd, in het kader van een landelijk proces tot het vormen van grotere en krachtiger gemeenten, opnieuw langdurig gesproken over een verdergaande samenvoeging van gemeenten in Noord-Overijssel. Hierbij kwamen weer allerlei varianten langs, onder andere die uit 1940. De grootste variant bestond uit de samenvoeging van de gemeenten Avereest, Gramsbergen, Hardenberg en Ommen. Tenslotte leidde de fusie van de gemeenten Avereest, Gramsbergen en Hardenberg op 1 januari 2001 tot het ontstaan van de huidige gemeente Hardenberg. Na moeizame besprekingen kwam er ook een nieuw gemeentewapen, het derde sinds 1941. De dwarsbalken erin staan voor de Reest en de Vecht, het drielobbig klaverblad staat voor de drie gemeenten met hun hoofdzakelijk agrarisch karakter en de kroon komt uit Gramsbergen. Inmiddels werkt de gemeente Hardenberg nauw samen met buurgemeente Ommen. Hoe lang zal het duren voor we weer aan een nieuw gemeentewapen toe zijn?
