Vóór 1600 zal er nauwelijks sprake zijn geweest van onderwijs in Den Ham-Vroomshoop. Kinderen van 8 jaar dienden al als schaapherder of koeienhoedster. De synode verplichtte in 1610 het provinciaal bestuur om de koster schoolonderwijs te laten geven. 9 jaar later werd het kostersambt verbonden met dat van schoolmeester. De dorpsschool in Den Ham wordt in 1696 voor het eerst genoemd in het markeboek. In de buurschap Linde was er tussen 1730-1750 een eigen school gesticht waaraan Jan Lamberts onderwijzer was. In en om de school was veel gedoe over schoolverzuim (de piepers moesten gestoken worden), schoolgeld en achtergestelde salarissen.
Letterklanken
In 1741 was er in Den Ham sprake van een oud schooltje waar de koster de kinderen leerde rekenen, lezen en schrijven. G.D. Reuvers was hier in 1752 koster en schoolmeester. In 1820 diende een stenen gebouw met pannen aan de Brinkstraat als school. Op zeer doelmatige wijze leerde meester J.W. Hoefman de kinderen de letterklanken. Op haast volmaakte wijze werd er lezen geleerd en er werden godsdienstige liederen gezongen. Onderwijzer Hoefman kwam in 1851 in moeilijkheden, omdat hij in de herberg van J. Kappert te veel rum had gedronken. Zijn straf was 6 weken cel. Het schoolgebouw op de Brink, gesticht in 1837, heeft tot 1881 dienst gedaan voor het onderwijs. Het gemeentebestuur van Den Ham kocht in 1880 aan de Dorpsstraat (Grotestraat) voor f 3.400,‒ een stuk grond. H. Westera uit Den Haag ontwierp de nieuwe school.
Onderwijzer, voorzanger en organist
Rond 1900 waren er vier openbare scholen: school A in Den Ham, school B in Linde, school C in Vroomshoop en school D nabij de Geerdijkbrug. De veenbazen en de overheid beseften heel goed dat de vele kinderen van de veenarbeiders onderwezen moesten worden. Hoofd van school C in Vroomshoop was E. J. Hoefman, die maar liefst 29 jaar in functie zou blijven. Hoefman was ook voorzanger en organist, leidde een volksbibliotheek en was de drijvende kracht achter een lokaal leesgezelschap. Meester G. Schooten was van 1885 tot 1930 werkzaam in de nieuwe openbare school C, die in 1877 bij de Tonnendijkbrug verscheen. School C in Vroomshoop werd in 1949 opgevolgd door de eerste naoorlogse openbare school in ons land. Deze verrees aan de Julianastraat. Uiteindelijk zou deze openbare Koningin Julianaschool naar de Schakel aan de Lindenlaan verhuizen. Die had zich al sinds 1978 ontfermd over de voormalige school D, de openbare school die aan de Geerdijk stond. School B in Linde werd in 1913 gesloten vanwege de totstandkoming van twee christelijke scholen in Den Ham. School A in Den Ham verhuisde in 1958 naar de Grotestraat in de voormalige landbouwschool en kreeg toen de naam Prins Bernhardschool.
Hart voor de zwakkeren
Ook het bijzonder onderwijs schoot wortel in het protestantse Den Ham-Vroomshoop. De gereformeerde school aan de Julianastraat in Vroomshoop werd in 1905 geopend. In 1974 verhuisde deze school naar de wijk Nieuwoord. De protestants christelijke Kennedyschool nam later het schoolgebouw aan de Julianastraat over. De hervormde school in Vroomshoop verrees in 1930. De hervormde school is de huidige Oranjeschool. Katholiek Vroomshoop bouwde in 1921 de Willibrordschool aan de Geerdijk. In 1979 verhuisde de school naar de Seringen in Vroomshoop, onder de nieuwe naam Willibrordusschool. De speciale basisschool De Sleutel in Vroomshoop voldoet aan een regionale behoefte met een individuele aanpak en benadering voor leerlingen met een beperking.
Afgekeurde banken
De gereformeerde School met de Bijbel aan de Dorpsstraat in Den Ham opende in 1907 de deuren voor 65 leerlingen. Ook hier moest de tering naar de nering worden gezet, want de eerste kinderen moesten beginnen op afgekeurde banken uit Amsterdam. In 1912 ging de hervormde school van Den Ham van start met 125 leerlingen. De gereformeerde school verhuisde in 1977 naar een gebouw aan de Broekmaten. Een fusie in 1983 bracht een einde aan de drie verschillende protestantse instellingen: de hervormde school, de gereformeerde school en de christelijke kleuterscholen. De gereformeerde school vrijgemaakt in Den Ham werd in 1989 opgericht en begon met ongeveer 70 leerlingen in twee houten noodlokalen bij De Maten. 2 jaar later vertrok de school naar de voormalige kleuterschool naast De Smithoek. In 2012 verhuisden de Dominoschool en De Smithoek naar de Brede School in de nieuwe wijk Zuidmaten.
Voortgezet onderwijs Den Ham-Vroomshoop
Het voorgezet onderwijs in Den Ham-/Vroomshoop is mede door noeste inspanningen van burgemeester Bramer van de grond gekomen. In 1950 begon de christelijke ulo in Vroomshoop in een school aan de Prinses Beatrixstraat. De christelijke technische school in Vroomshoop school startte in 1952 aan het Linderflier. De lagere landbouwschool Den Ham werd op 18 september 1953 geopend. De christelijke meisjesvakschool begon in 1956 aan de Prinses Beatrixstraat in Vroomshoop. De lagere landbouwschool Den Ham aan de Grotestraat kwam tot stand op initiatief van de Overijsselse Landbouwmaatschappij OLM. Hoewel de school van christelijke signatuur was, bezochten de kinderen van de leden van de Christelijke Boeren- en Tuindersbond, de CBTB, deze school niet of nauwelijks. Zij gingen naar de scholen van de CBTB in Ommen en Nijverdal. Na 5 jaar werd de rijksbijdrage ingetrokken. De huur werd per 1 september 1958 opgezegd.
Van ulo naar Vechtdalcollege en Noordik
In 1958 werden plannen gemaakt om te komen tot de oprichting van de christelijke ulo Den Ham. Twee jaar later begonnen de lessen in gebouw Jeugdhaven aan de Ommerweg. In 1965 werd de eerste steen gelegd voor een nieuw schoolgebouw aan De Tye. Bij de viering van het 25-jarig bestaan telde de school 285 leerlingen en 23 personeelsleden. Daarna ging het bergafwaarts en werd besloten te fuseren met het Vechtdalcollege uit Ommen. In juni 2004 stopten de lessen voor de ongeveer 100 leerlingen en werden de deuren van het Vechtdalcollege Den Ham aan De Tye gesloten. De christelijke ulo in Vroomshoop verhuisde naar het Oranjeplein en fuseerde uiteindelijk met het Noordik, de Christelijke Scholengemeenschap (CSG) te Almelo en werd zo een school voor voortgezet onderwijs. In 1983 werd in Vroomshoop gestart met de opleiding van jonge bouwvakkers. Een unieke samenwerking tussen ondernemers, de gemeente en de onderwijswereld. Na een periode op De Sluis is sinds 2010 een modern pand in Vroomshoop Oost het domicilie van de Bovo (Bouwopleidingen Vroomshoop en omgeving) voor onderwijs op mbo- niveau.
