Eeuwenlang bepaalt de boermarke hoe de Drentse dorpen bestuurd worden. Een middeleeuwse boermarke kun je het beste vergelijken met ons gemeentebestuur.
Ontstaan van de boermarke
Wanneer mensen op een vaste plek gaan wonen, ontstaan er dorpen. In de dorpen hebben boeren hun eigen boerderij en land. Rondom de dorpen liggen venen, heide, weilanden en bossen. Deze landerijen zijn van de inwoners van het dorp samen. Dit noemen we gemeenschappelijk bezit. Bij elke boerderij in het dorp, hoort een deel van het gemeenschappelijke bezit. Het dorp vormt samen met het omliggende gebied 'de boermarke'.
'Wandelende' markestenen
Vanaf de 13e eeuw legt elke boermarke zijn grenzen vast. De grens wordt zichtbaar gemaakt met markestenen. Tussen de verschillende boermarken is vaak ruzie over de grenzen, de markestenen worden vaak stiekem verplaatst. Elke boermarke wil nu eenmaal een zo groot mogelijk gebied hebben.
Eigenerfden en aandelen
Alle boeren die van oorsprong in het dorp wonen, zijn eigenaar van een stukje van de gemeenschappelijke grond. Zij mogen deze grond gebruiken, bijvoorbeeld om hout te hakken of om landbouw te bedrijven. We noemen deze boeren 'eigenerfden'.
Niet alle boeren in het dorp mogen de gemeenschappelijke grond gebruiken. Sommige boeren krijgen toestemming om in het dorp te komen wonen. Ze bouwen een huis en kopen land maar ze krijgen geen aandeel in de gemeenschappelijke grond. Dat hebben alleen de eigenerfden, de boerenfamilies die altijd in het dorp hebben gewoond.
Boerhoorn
Binnen de boermarke maken de 'eigenerfde boeren' de dienst uit. Zij stellen de wetten en regels op en bepalen wanneer er iets moet gebeuren. De andere mensen die in het dorp wonen, kleine boeren en arbeiders, mogen de vergadering van de eigenerfde boeren wel bijwonen. De vergaderingen worden aangekondigd door de boerhoorn. Het geluid ervan is zo hard dat iedereen in de boermarke het kan horen. Alle inwoners weten dan dat ze zo snel mogelijk naar de brink moeten komen om te vergaderen. Kijk voor meer informatie over het leven in het dorp in het venster Esdorpen.
Ontstaan van gemeentes
In 1811 krijgt Nederland onder Napoleon gemeentes. De macht van de boeren binnen de boermarke wordt overgenomen door de gemeente. Maar de boermarken blijven bestaan. Nog steeds bezitten zij grond, verhuren ze jachtvelden of stellen landbouwwerktuigen ter beschikking. Ook zijn boermarken nauw betrokken bij de organisatie van activiteiten in het dorp, bijvoorbeeld de jaarlijkse paardenmarkt.
