Keizer Napoleon
Napoleon speelt een hoofdrol in de Europese geschiedenis. In 1799 pleegt hij een militaire staatsgreep in Frankrijk. Hij streeft een groot rijk na en voert verschillende oorlogen. Als generaal leidt hij zijn troepen in de veldtochten tegen de keizer van Oostenrijk, de Russische tsaar, de sultan van het Ottomaanse Rijk en de Engelse koning. In 1804 kroont Napoleon zichzelf tot keizer. Hij heerst vanaf 1806 over bijna heel Europa, dat hij bestuurt als ‘verlicht despoot’: een alleenheerser die zich laat leiden door de ideeën van de Verlichting zolang het hem uitkomt. Van Nederland maakt hij een Franse vazalstaat.
Het Koninkrijk Holland
Met hulp van Franse troepen brengen de patriotten in 1795 de regering van de oude Republiek ten val en richten in plaats daarvan de Bataafse Republiek op. Tot 1806 blijft de Bataafse Republiek formeel onafhankelijk van Frankrijk, maar op den duur gebeurt er maar weinig zonder goedkeuring van de Fransen. In 1806 benoemt Napoleon zijn broer Lodewijk Napoleon tot koning van Holland. Voor het eerst is Nederland een koninkrijk, dat de basis vormt voor de latere monarchie.
Lodewijk Napoleon legt tijdens zijn koningschap onder andere het fundament voor de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en het Rijksmuseum. Ook roept hij Amsterdam uit tot hoofdstad van Nederland. Het Amsterdamse stadhuis op de Dam neemt hij in gebruik als paleis. Lodewijk Napoleon neemt zijn koningschap serieus maar komt daardoor in conflict met Napoleon, die liever een marionettenkoning heeft die precies doet wat hij wil. In 1810 zet Napoleon zijn broer af en lijft hij Nederland in bij het Franse Keizerrijk.
Code Napoléon
De modernisering van het bestuur en de rechtspraak in de door hem bezette gebieden zijn van grote betekenis geweest. Hij wil in alle landen dezelfde eenheden en maten hanteren, en zo komt Nederland aan het metrische stelsel met de meter en de kilo. Hij introduceert de burgerlijke stand, waarvoor iedereen een vaste achternaam moet aannemen. Ook initieert hij een grote juridische hervorming met de invoering van de Code Napoléon, het Franse burgerlijk recht. Sommigen zien dit als een enorme verbetering ten opzichte van het eigen lokale recht. Het nieuwe wetboek schept immers een rechtsstaat waarin alle onderdanen gelijk zijn voor de wet en waarin de rechtspraak openbaar is. Tegenstanders hebben als kritiek dat de Code Napoléon geen rekening houdt met de zo verschillende lokale gewoonten en afspraken. De invoering van de dienstplicht roept eveneens weerstand op, zeker als de vraag naar soldaten door de almaar voortdurende oorlogen toeneemt.
Waterloo
In 1813 wordt Napoleon verslagen door de coalitielegers van Rusland, Pruisen, Oostenrijk en Zweden, en vervolgens naar Elba verbannen. Nederland is weer onafhankelijk. De zoon van de voormalige stadhouder Willem V, Willem Frederik, wordt uitgeroepen tot koning Willem I. Napoleon komt in 1815 nog even aan de macht in Frankrijk, maar lijdt zijn definitieve nederlaag bij Waterloo. Na de val van Napoleon denkt niemand erover om de napoleontische hervormingen weer ongedaan te maken. Zo blijft de Code Napoléon bestaan, net als veel andere moderniseringen.
