ca. 3000. p. n. e.

Dolmeni

Prvi zemljoradnici

Periode
Tijd van jagers en boeren

Još pre pet hiljada godina Nizozemlje su naseljavali ljudi. Ono malo ostataka iz ovog perioda uglavnom je zakopano u zemlji, međutim, u provinciji Drente tragovi ovih doseljenika vidljivi su na površini. U pitanju su dolmeni, ogromne građevine sačinjene od poslaganih kamenih blokova. Ljudi su ih podizali kako bi u njima sahranjivali mrtve. U to vreme ovakve kamene grobnice su bile uobičajene. Ipak, daleko od toga da su sve one sagrađene od tako velikih kamenih blokova. Takve grobnice se uglavnom mogu naći u Drenteu, Danskoj i severnoj Nemačkoj. Pretpostavlja se da su tamo dospele tokom jednog od ledenih doba, pre oko 150.000 godina.

Prilikom iskopavanja u dolmenima i oko njih nisu pronađeni skeleti - oni su se nakon hiljada i hiljada godina potpuno raspali. Međutim, pronađeni su pokloni koji su se davali pokojnicima za zagrobni život. Među tim poklonima nalazile su se i posebne posude koje su, zbog svog oblika, dobile naziv levkasti pehari. Na osnovu ovih i drugih artefakata naučnici su mogli da steknu predstavu o načinu života prve generacije zemljoradnika. Oni su prvi na ovom području prešli sa lovačko-sakupljačkog na sedelački način života. Živeli su u čatmarama, koristili su drveno i kameno oruđe i pravili posude kako bi u njima čuvali zalihe. Nesumnjivo je da su imali i dogovore kojima su regulisali pitanja svojine i pravosuđa. Međutim, nije poznato kako su oni glasili jer ovi prvi zemljoradnici nisu imali pismo.

Još uvek nije potpuno jasno kako su ljudi u to vreme bili u stanju da bez mašina podignu kamenje koje je ponekad težilo i 20.000 kilograma. Pretpostavlja se da su pravili 'prilaz' od zemlje i koristili oblice preko kojih su kotrljali kamen. Kada bi kamenje bilo postavljeno na svoju poziciju, iskopavala bi se zemlja, i tako bi nastala grobnica.

U Drenteu je sačuvano oko pedeset dolmena, a u Hroningenu još dva. Međutim, pretpostavlja se da ih je bilo mnogo više jer su mnogi tokom vekova nestali zato što se, na primer, kamen koristio kao građevinski materijal.

Wat zijn hunebedden?

In Drenthe en Groningen staan de oudste gebouwen van Nederland: hunebedden. Een hunebed is een stenen begraafplaats. Ze zijn meer dan 5000 jaar oud! Archeologen hebben veel opgravingen gedaan bij hunebedden. Daardoor zijn we steeds meer te weten gekomen over hunebedden.

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
Jagers en verzamelaars

Heel vroeger, nog voor de tijd van de hunebedbouwers, leefden de mensen niet op één vaste plek. Ze trokken rond op zoek naar voedsel en jaagden op dieren. Ze woonden in tenten, want die kun je makkelijk afbreken en meenemen. Omdat deze mensen leefden van de jacht en het verzamelen van voedsel, noemen we ze 'jagers en verzamelaars'.

De hunebedbouwers waren een van de eerste groepen mensen die wel een vaste plek kozen om te wonen. Ze woonden bij elkaar in kleine dorpjes. Hun huizen maakten ze van hout, leem en stro. Rondom hun huis verbouwden ze erwten, linzen en graan. Ze aten ook vlees. En de geiten zorgden voor de melk. Als er een belangrijk iemand uit het dorp overleed, werd hij vlakbij het dorp begraven: in een hunebed!
Het Trechterbekervolk

Deze pot komt uit de tijd van de Hunebedbouwers. Zij gebruikten zulke potten heel veel, bijvoorbeeld om eten in te bewaren. De pot lijkt een beetje op een trechter. Daarom noemen we de hunebedbouwers ook wel het 'Trechterbekervolk'.

We weten maar heel weinig over het Trechterbekervolk. Dat komt doordat zij nog niks opschreven. Het alfabet was hier nog niet bekend. Alles wat we over hen weten, komt door opgravingen van archeologen. Zij hebben de trechterbekers gevonden. 'Trechterbekervolk' is een naam die mensen later bedacht hebben.
Hoe werden hunebedden gebouwd?

Hoe de hunebedbouwers de stenen van de grond kregen en zelfs stapelden weten we niet precies. Machines waren er nog niet en de grootste stenen wegen wel 20.000 kilo!

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
Zwerfkeien uit de IJstijd

Hunebedden zijn gemaakt van enorme stenen. Maar hoe zijn die stenen hier eigenlijk terecht gekomen?

Lang voor de tijd van de hunebedbouwers was de helft van Nederland helemaal bedekt met ijs. Van Groningen tot aan Utrecht lag er een dikke laag ijs over ons land. Net zoals Groenland dat nu nog heeft, bijvoorbeeld. Die tijd noemen we de IJstijd.
Het was op de hele wereld heel erg koud. Het ijs op de Noordpool werd langzaam naar het Zuiden geduwd. Het schoof over Zweden, over Noorwegen, over Denemarken en toen ook over Nederland. Stenen die het ijs onderweg tegenkwam, zijn in het ijs mee naar Nederland gekomen. Toen het ijs weer smolt, zijn de stenen blijven liggen. Dat zijn de grote stenen waarmee de hunebedden zijn gebouwd. We noemen die stenen daarom ook wel zwerfkeien: ze zijn vanuit het Noorden helemaal hierheen gezworven.
Hunebedden te koop

Er zijn nu in Nederland nog iets meer dan vijftig hunebedden. Niet één hunebed is helemaal compleet. Op de plaat kun je zien hoe een hunebed er eigenlijk uitzag: bedekt met aarde en gras.

Bij alle hunebedden zijn wel één of meer stenen weggehaald. En er zijn zelfs nog veel meer hunebedden geweest. Die zijn intussen allemaal afgebroken. In de negentiende eeuw hebben mensen de stenen van hunebedden gebruikt om bijvoorbeeld een gebouw te bouwen. Of om een dijk te maken. Dat ging lekker snel, met zulke grote stenen. Je kon hunebedden toen gewoon kopen!
In die tijd zijn er veel hunebedden afgebroken. Daarom besloot de regering dat de hunebedden niet verder afgebroken mogen worden. De hunebedden die er nu nog staan, moeten blijven zoals ze zijn.
Stonehenge

Nederland is niet het enige land waar hele oude bouwwerken staan. Dit is Stonehenge, het staat in Engeland. Het is een cirkel van grote stenen die rechtop staan. Het lijkt een klein beetje op een hunebed, maar je ziet dat het anders is. Niemand weet precies waar Stonehenge voor gebouwd is; waarschijnlijk was het een soort reusachtige zonnewijzer.

In andere landen van Europa zijn ook echte hunebedden gevonden. Het Trechterbekervolk woonde verspreid over Europa. Overal waar ze woonden, maakten ze hunebedden. Daardoor zijn er hunebedden in veel verschillende landen: in Zweden, Duitsland, Frankrijk en Polen bijvoorbeeld.