In 1903 verscheen van de schrijver Sibold Ulfers het boek Oostloorn, dorpsschetsen. De auteur, toentertijd woonachtig en werkzaam als predikant in Oldemarkt, was niet onbekend met Hardenberg. Regelmatig bezocht hij zijn studievriend, ds. C.C. Schot, gereformeerd predikant te Hardenberg.
Het boek Oostloorn
Oostloorn bevat een tiental schetsen die met elkaar verbonden worden door de centrale figuur van herdersjongen en boerenknecht Wiegen, bijgenaamd de dromer. Wiegen droomt van een ideale gemeenschap, als het koninkrijk der hemelen op aarde, een gemeente zonder vlek en rimpel. De oude predikant probeert hem te wijzen op het irreële en de onbereikbaarheid van dit ideaal. Het koninkrijk der hemelen is volgens deze predikant te vinden in het doen van gerechtigheid in de praktijk van het dagelijkse leven. Wiegen gaat op zoek naar dit koninkrijk en treft het aan in het leven van gewone mensen in Oostloorn. De diverse schetsen zijn te lezen als gelijkenissen van het doen van gerechtigheid. Een sprekend voorbeeld is de schets van Harders waarin deze rijke boer op indrukwekkende wijze een beoordelingsfout ten aanzien van zijn knecht Jade herstelt.
Oostloorn en Hardenberg
Hoewel in Oostloorn het landelijke boerenleven het decor is waartegen de gebeurtenissen zich afspelen, moeten we Oostloorn lezen als beeld van Hardenberg. Het is vooral de beschrijving van de Doleantie in 1886 - tweede schets - die deze lezing in historisch opzicht motiveert. De Doleantie ging gepaard met twist en geweld, waarvoor de inwoners van Oostloorn als in bijbelse tijden gestraft werden met een grote droogte. Schuldbewust doen zij boete en de onderlinge eenheid komt terug, een eenheid in het streven naar gerechtigheid die uitstijgt boven de kerkelijke verdeeldheid. Ulfers gaf daarmee in Oostloorn geen realistische schets van het toenmalige Hardenberg, maar een ideaalbeeld van hoe de samenleving er naar zijn idee uit zou moeten zien.
Populariteit
Oostloorn werd een populair boek, vooral binnen de protestants-christelijke lezerskring. Bovendien zou het jarenlang, tot na de Tweede Wereldoorlog, prijken op de boekenlijsten Nederlands van leerlingen van christelijke Mulo-scholen. Het werd vertaald in het Esperanto, Engels en Duits. Het boek kreeg vijfentwintig herdrukken en werd vanaf de dertiende druk verfraaid met pentekeningen van J.H. Isings jr. De populariteit van het boek blijkt ook uit het feit dat de naam Oostloorn gegeven werd aan een woonhuis (in 1932) en een tankstation. Ook het in 1965 gebouwde bejaardenhuis aan de Rheezerweg kreeg die naam, in de hoop dat de zorg in dit huis zou worden verleend in de geest van Wiegens droom. Na afbraak van het tehuis in 2002 werd het terrein heringericht als woonwijk met straatnamen ontleend aan personen uit Oostloorn. De naam Oostloorn zelf leeft voort in het nieuwe bejaardentehuis aan de J.C.J. van Speykstraat.
